KELÂMIN YENİLENMESİNE MUHALEFET TARTIŞMALARI ÜZERİNE BİR TAHLİL

Authors : Faruk Sancar, Muhammet Hanefi Suluoğlu

Pages : 589-614

Doi:10.33415/daad.583999

View : 19 | Download : 14

Publication Date : 2019-09-30

Article Type : Research

Abstract :Osmanlı’nın son döneminde yaşanan gerilemenin neticesi olarak her alanda ıslahat ve arayışlar öne çıkmıştır. Bu yenilenme çabaları sadece siyasî ve iktisadî değil aynı zamanda bilim, felsefe ve düşünce sahasında da başlamıştı. Çünkü Batı’da değişen bilim ve felsefe, oryantalistlerin İslâm’a yönelik itham ve iddiaları ve Allah’ın varlığını inkâr eden fikir akımları özellikle kelâm ilminde yenilenmeyi gerekli kılmıştır. Dinî düşüncenin merkezinde kelâm ilmi yer aldığı için son şeyhülislâmlardan Mûsâ Kâzım Efendi de kelâm kitaplarının çağın ihtiyaçlarına göre yenilenmesini talep etmiştir. Esasen âlimlerin ve münevverlerin kahir ekseriyeti mevcut durumun sürdürülemeyeceği ve kelâm ilminin yenilenmesi gerektiğine neredeyse "icmâ” etmiştir. Ancak Hüseyin Kâzım Kadri ve Besim Atalay kelâm ilminin yenilenmesine eserlerinde sert bir şekilde karşı çıkmıştır. Fakat onların muhalefeti kelâmın yenilenmesinden ziyade kelâm ilmine toptan bir itirazdır. Bunun yanında kelâmın yenilenmesine karşı olduğu iddia edilen Şeyhülislam Mustafa Sabri Efendi ise yenilenme karşıtı değil, bizzat taraftarıdır. Ayrıca Mustafa Asım da kelâmda yenilenmenin gerekliliğini savunmuştur. Ancak son iki müellifin yenilenme talepleri muhafazakâr bir yenilenme olarak değerlendirilebilir. İşte bu makalede yukarıda zikredilen isimlerin kelâmın yenilenmesine dair yaklaşımları ve onlara dair bir takım iddialar ele alınmıştır.
Keywords : Yeni İlm-i Kelâm, Hüseyin Kazım Kadri, Besim Atalay, Mustafa Sabri Efendi, Mustafa Asım