İslam Düşünce Tarihinde Devlet Anlayışı: Mâverdi Ve Nizâmülmülk Örneği

Authors : Ömer Menekse

Pages : 193-211

View : 19 | Download : 5

Publication Date : 2005-04-01

Article Type : Research

Abstract :Devlet, tarihin ilk dönemlerinden bu yana toplumlar için hayatın vazgeçilmez bir parçası olmuştur. Öyle ki, tarihsel süreç içerisinde devlet olgusunu sosyolojik bir bakış açısıyla ele alanlar olduğu gibi, onun yöneten- yönetilen farklılaşması ile oluşmuş bir yönetsel organizasyon olduğunu niteleyenlerde olmuştur. Ayrıca hukukî bir bakış açısı ile devletin egemenlik ve şahsiyet vasıflarını haiz soyut bir varlık olduunu belirtenler olmuş, devletin ön plâna çıkarılan niteliğine göre farklı yaklaşımlarda bulunulmuştur. Biz de bu çalışmamızda İslâm siyasî düşünce tarihi içindeki bu farklı yaklaşımlardan Selçuklu devrinin iki önemli şahsiyeti olan ve ortaya koydukları görüşlerle bir noktada Selçukluların yönetim düşüncesini, dönemin sosyal, kültürel ve siyasal birikimlerini yansıtan Mâverdî ile Nizâmülmülk’ün devlet anlayışını karşılaştırmalı olarak ele aldık. Mâverdî’nin devlet anlayışını büyük ölçüde yansıtan "Ahkâmü’s-Sultaniyye” adlı eseri ile Nizâmülmülk’ün devlet anlayışını sergilediği "Siyasetnâme” adlı eserini karşılaştırmalı olarak irdeledik. Bu incelemeyi yaparken de her iki müellifin devletin varlık gayesi, etkin bir yönetimin nasıl olacağı, devlet başkanında bulunması gereken temel özelliklerin neler olduğu, devlet-toplum ilişkisi üzerindeki görüşlerini değerlendirmeye çalıştık.
Keywords : Devlet-Mâverdî- Nizamülmülk- Ahkâmu’s-Sultâniyye-Siyasetnâme