Bir Aktivite Sistemi Olarak "İnanç": İnanç Gelişimine Sosyo-Kültürel Bir Yaklaşım*

Authors : Üzeyir Ok

Pages : 111-134

View : 18 | Download : 5

Publication Date : 2005-02-01

Article Type : Research

Abstract :Bu çalışmanın amacı, James Fowler tarafından geliştirilen inanç geli-şimi teorisini, sosyal etkileşimsel yönünü vurgulayarak geliştirmektir. Çalışma kısaca, inancı, gelişerek biriken bir geleneğin belirli unsurlarına inanma olarak algılanmasına alternatif olarak onun bir aktivite sistemi olarak algılanabileceğini ileri sürülmektedir. Böyle bir şekillendirmenin "inananlar” tarafından dini öğretilerin dinamik ve esnek bir biçimde algılanmasını destekleyeceği tezi üzerinde durulmaktadır. Çalışmada öncelikle İslam teolojisinde tanımlanan "iman” kavramının tanımı ele alındı ve bu tanımdaki muhtemel problemlere (inanç anlayışının dinamik olmadığı, günlük yaşamdan kopuk olduğu gibi) değinilmektedir. Ardından inanç gelişimi teorisinin kısaca tarihi arka planı, ana kavramları ve genel çerçevesi sunulmaktadır. Bu bağlamda yapı, aşama, gelişim, içerik ve boyutlar gibi yapısal-gelişimsel psikolojinin yapı taşlarını oluşturan kavramlar, onlara açıklık sağlamak ve bir sonraki aşamada yapılacak inanç tanımına alt yapı oluşturması bakımından betimlenmiştir. Daha sonra, Fowler tarafından geliştirilen "inanç” kavramının tanımı yapılmakta ve özellikle onun inancın etkileşimsel bir süreç olduğu konusundaki vurgusuna değinilmektedir. Fowler’nın kısaca değindiği inancın bu etkileşimsel yönü sosyo-kültürel aktivite teorisinden esinlenerek genişletilmeye çalışılmıştır. Böylece, inancın sosyal etkileşimsel yolla üretilişi, şekillenişi, ve "tüketimi” konusu özellikle de James Wertsch’in çalışmalarının katkılarıyla ifade edilmeye çalışılmıştır. Kısaca, Fowler tarafından tanımlanan inanç kavramının "dinlerüstü” içeriği, Müslüman bilim insanları tarafından Kurana atıfta bulunarak yapılan iman tanımları ile doldurularak üçgen bir aktivite sistemi halinde yeniden sunulmaktadır. İnancın bireysel aktivite sistemi içerisinde yer alışı ve bu aktivitenin bileşenleri (inanma aktivitesi, araç, sosyal ortam, hedef, aracı, amaç, görevler vs.) tek tek analiz edilmekte ve bu bileşenler arasındaki muhtemel ilişkilere (özne-araç, özne-grup, araç-hedef vs.) örneklerle atıfta bulunulmaktadır. Çalışma bu araştırmada betimlenen inanç modelinin, İslam dini geleneğinde yer alan din eğitimi, ergen eğitimi ve inanç bakımı (faith care) konusunda kullanımları ile ilgili doğurgu ve önerileriyle sona erdirilmektedir.
Keywords :