Yoğun Tasavvufî Tecrübelere İlişkin Söylemin İmkânı ve İşlevselliği

Authors : M. Mustafa Çakmaklioğlu

Pages : 85-122

View : 19 | Download : 6

Publication Date : 2014-11-10

Article Type : Research

Abstract :Bu makalede, yoğun/vahdete dair tecrübelerin ifade edilme imkânı ve işlevi problemini ele almaya çalıştık. Araştırmacılar tarafından birçok kez tahlil edilen farklı türde mistik deneyimlerin olduğu bir gerçektir. Özellikle zirve ya da yoğun mistik tecrübeler hakkında uzun yıllar boyunca pek çok şey yazılmıştır. Ancak yokluk ve hiçlik duygusu veren bu tür tecrübelerin yanı sıra, mutlak güzelliğe ilişkin huzur ve zevk veren, pozitif derin tecrübeler de hayli dikkat çekicidir. Tasavvufi literatürde, bu gibi müşahedeye dayalı tecrübeler hakkında da oldukça önemli tasvirler vardır. Bu tür tecrübelere ilişkin dil, teolojik olmaktan çok görünür surette tecelliye (theophany) dayalıdır. Her ne kadar, tasavvufta ve diğer kültür ve dinlerden hemen her mistik gelenekte müşahedeye dayalı tecrübeler hakkında detaylı tasvirler mevcut bulunsa da vahdete ilişkin yoğun tecrübeler evrensel olarak ifade edilemez görülürler. Özellikle mistisizm üzerine uzmanlaşanlar tarafından yazılan mistik literatürün çoğu bu tür yoğun tecrübeler üzerine odaklanırlar. Tasavvufî bir tecrübeyi ifade etmedeki yol ve yöntemler, tecrübenin doğası ve olağanüstülüğü ile sufinin kişiliği ve haline göre değişir. Vahdete ilişkin tecrübelerin ifade formları genellikle sembolik, paradoksal ve şathiyâne, yani vecd halinde bir haykırış şeklindedir. Bütün farklı formlarıyla tasavvufî söylem aslında, bizzat tecrübenin kendisini doğrudan ve bütünüyle ifade etmede yetersizdir. Her ne kadar bu tarz bir söylem doğrudan tecrübenin yerini almasa da, bütün bu ruhani tecrübeler ifade edilirken, bir taraftan insan zihninde onun hakkında bir izlenim oluşturulur ve diğer taraftan da zorunlu olarak mütemadiyen "ifade edilemez” olarak kalana dikkat çekilir.
Keywords : İfade etme, ifade edilemezlik, vahdet tecrübeleri, müşahedeye dayalı tecrübeler, paradoksal dil