FÂRÂBÎ’NİN DİN SOSYOLOJİSİNE 
KATKILARI -BİR GİRİŞ DENEMESİ-

Authors : Ejder Okumuş

Pages : 9-30

View : 21 | Download : 13

Publication Date : 2018-12-31

Article Type : Research

Abstract :Muallim-i Sânî Ebû Nasr el-Fârâbî (872-951), din sosyolojisine dikkat çekici katkılarda bulunur. Fârâbî’nin, felsefesi çerçevesinde dinin toplumsal boyutları konusuna verdiği önemin büyüklüğü, eserleri bir bütün olarak okunduğunda açıkça görülebilir.  Dünya düşünürü Fârâbî, esasen bir toplum teorisyenidir. Fârâbî’nin toplum teorisi içinde ise dinin toplumsal yönleri önemli bir yer tutar. Fârâbî felsefesinde insan ve insanın mutluluğu, her şeyin başında gelir. İnsan, tabiatı gereği toplumsal bir varlıktır. Bundan dolayı insanın mutluluğu doğrudan toplum ile ilgilidir. İnsanların bir araya gelerek toplum halinde yaşaması, insan ve mutluluğunun ayrılmaz bir boyutunu oluşturur. Fârâbî’nin toplum teorisine yakından bakılırsa, mutluluk – toplum ilişkisi bağlamında dinin, ağırlıklı bir yere sahip olduğu görülür. Reis-i evvel, filozof, peygamber ve Tanrı ile şehrin, toplumun, ma’muranın en üst tabakasında yer alan insanlardan en alt tabakasında bulunan insanlara kadar bütün herkesle ilişkileri hakkında ortaya koyduğu felsefe ile Fârâbî, "sosyoloji öncesi sosyolojisi” kapsamında din sosyolojisine ciddi katkılar yapar. Fârâbî, insan, mutluluk, medîne, medeniyet, cemaat, ictimâ’, ictimâ’ât, ma’mûra, ihtiyaç, teâvun, riyaset, kavm, ümmet, din ve mille gibi temel kavramlar çerçevesinde bir toplum ve din teorisi ortaya koyar. İşte bu çalışmada araştırmacı, İslam düşünürü Fârâbî’nin felsefesi içinde sosyolojinin (Umran İlmi: ‘Ilmu’l-‘Umrân) ilk kurucusu İbn Haldun’dan önce (sosyoloji öncesi sosyoloji döneminde) din sosyolojisine yaptığı katkıları ele almayı, anlamayı ve anlamlandırmayı amaçlamaktadır. 
Keywords : Fârâbî, Felsefe, Toplum, Millet, Din, Din Sosyolojisi