FİRDEVSÜ’L-İKBÂL’DE GEÇEN "ARAL, ATAV, TÖBEK/TÜBEK" SÖZCÜKLERİ ÜZERİNE

Authors : Sevda Kaman

Pages : 468-487

Doi:10.32321/cutad.642517

View : 21 | Download : 30

Publication Date : 2019-12-25

Article Type : Research

Abstract :Hive Hanları tarihini anlatan Klasik dönem sonrası Çağatay Türkçesi ile yazılan Firdevsü’l-ikbâl ’i yalnızca tarihî bir metin olarak görmemek gerekmektedir. Yazarı Şir Muhammed Mirab Mûnis (1778-1829); hanlık teşkilatı, Hive’de yaşayan halkların etnik yapısı, dilleri, kültürel değerleri, tarım ve ticareti, coğrafyası, önemli kişileri vs. hakkında da bilgiler vermektedir. Bu bakımdan eserde yazıldığı dönemin coğrafi bilgilerine de rastlanılmaktadır. Bu makalede Firdevsü’l-ikbâl ’in 156b-336a varakları arasında "ada” anlamında geçen a ral, atav, töbek/tübek sözcükleri ele alınmıştır. Çalışmada ele alınan sözcüklerin Firdevsü’l-ikbâl ( 156b-336a) ’deki karşılıkları verilmiş, eserde kaç kez geçtiği (sıklığı) belirtilmiş, eserden tanık cümleler paylaşılmıştır. Bu çalışmada amaç, ele alınan sözcüklerin Klasik dönem sonrası Çağatay Türkçesi eserlerinden biri olan Firdevsü’l-ikbâl ’de hangi bağlamda ve sıklıkta geçtiğinin ortaya konularak Çağatay Türkçesinin söz varlığı ile ilgili çalışmalara katkı sunmak; Mûnis’in Firdevsü’l-ikbâl ’de Hive’nin coğrafyası ve iklimi hakkında verdiği bilgilere, Hive’deki coğrafi adlandırmalara dair yaptığı açıklamalara dikkat çekmektir.
Keywords : Firdevsü’l-ikbâl, Çağatay Türkçesi, Aral, Atav, Töbek/Tübek