TÜRKÇE DEYİMLERDE "SÖZ" METAFORLARI ÜZERİNE BİR DEĞERLENDİRME

Authors : Esin Al

Pages : 391-406

Doi:10.32321/cutad.641597

View : 17 | Download : 8

Publication Date : 2019-12-25

Article Type : Research

Abstract :Metaforlar üzerine bugün birçok alanda çalışma yapılmaktadır. Metaforun ne olduğu, bir kavramın metaforlaşma süreci, zihnin metafor üretme süreci ve aşamaları, kavramların kategorize edilmesi gibi çokça teorik araştırmalar yapılmıştır ve yapılmaya da devam etmektedir. Bunun yanında ise metaforlar üzerine uygulamalı çalışmalar da sürdürülmektedir. Bu çalışmanın çıkış nedeni ise metafor üzerine yapılan uygulamalı çalışmalar içerisinde, Türkiye Türkçesi bağlamında söz kavramı üzerine yapılmış bir çalışmaya rastlanmamış olmasıdır. Çalışmada Türkiye Türkçesi deyimlerinde geçen söz ve türevi sözcükler (lâf, lakırdı) söz kavramının dil düzleminde işaretleri olarak kabul edilmiş ve böylelikle bu kavramın hangi imgelere sahip olduğu ve nasıl metaforlaştırıldığı tespit edilmeye çalışılmıştır. Çalışmada; Ömer Asım Aksoy’un Atasözleri ve Deyimler Sözlüğü kitabından derlenmiş, içerisinde söz, lâf, lakırdı sözcükleri bulunan deyimlerin seçilmesi yoluyla oluşturulmuş veri tabanından yararlanılmıştır. Çalışmanın kuramsal tabanı ise Zaltman-Zaltman (2017)’den yararlanılarak oluşturulmuştur. Derlenen deyimler sırasıyla yüzey metaforlar, metaforik temalar ve derin metaforlar bağlamında değerlendirilmiştir. Araştırmanın sonucunda ise söz kavramının Türkiye Türkçesinde en çok KONTROL, en az ise DENGE imgelerine sahip olduğu tespit edilmiştir.
Keywords : Söz, Deyim, Metafor, Türkiye Türkçesi