EVLİYÂ ÇELEBİ'NİN VİYANA İZLENİMLERİ VE "FRENG-PESEND" KAVRAMI ÜZERİNDEN GÖRSEL SANATLARA BAKIŞI

Authors : Adil Alper Bakici

Pages : 61-82

Doi:10.32321/cutad.489476

View : 18 | Download : 15

Publication Date : 2019-06-23

Article Type : Research

Abstract :Bu çalışmada Evliyâ Çelebi'nin Viyana seyahati sırasında gerçekleştirdiği ve "Freng-pesend" sanatı adını verdiği görsel sanat eserlerinin, bir Osmanlı seyyahının gözünde neler ifade ettiği ve kendi kültüründe resim sanatına olan bakış açısının ne denli kabul gördüğü incelenmiştir. Evliyâ Çelebi Seyahatnâmesi'nin belli bölümlerinde çağının görsel sanat eserleri üzerine yapmış olduğu tasvir ve hikâyeleri ile okuruna bilgi verir. Bu bilgiler arasında Evliyâ Çelebi'nin "darü'l-sulh" dönemi olarak tanımladığı barış döneminde Kara Mehmed Paşa'nın başında bulunduğu elçilik heyetiyle gerçekleştirdiği Viyana seyahati sırasında gözlemlemiş olduğu ve " Freng-pesend" sanatı olarak tarif ettiği Avrupa görsel sanatları da yer alır. Evliyâ Çelebi "kâfir" bir ülke olarak konumlandırdığı Osmanlı İmparatorluğu'nun sınır komşusu olan Habsburg topraklarında gözlemlediği sanat eserlerini, kendi toplumu içerisinde yer edinen sanatçılar ve onların eserleri üzerinden geliştirdiği karşılaştırma yolu ile tanımlar. Bu metinlerin ortak özelliği hikâyelerinin bir inanç çerçevesi içerisinde şekil bulmasıdır. Evliyâ Çelebi bir yandan bu görsel sanat ürünlerini ve mekanik ilerlemeyi "acayibü'l-garaib" ve "Freng-pesend" kavramları ile tasvir ederken; bir yandan da özelikle resim sanatı konusunda önyargılar besleyen kendi toplumuna eleştiri getirir. Bu metinler Seyahatnâme'nin kendi üslubuna uygun şekilde "gerçek" ve "kurmaca" bağlamında kaleme alınır. Çalışmada Evliyâ Çelebi'nin tasvir ettiği görsel sanat eserleri, Yapı Kredi Yayınlarının Günümüz Türkçesi ile yayınlanan ciltlerinde taranmıştır.
Keywords : Evliyâ Çelebi Seyahatnâmesi, Freng-pesend, üstad-ı kâmil, resim