TAŞKÖPRÜLÜZÂDE AHMED EFENDİ’DE İLİMLER TASNİFİ

Authors : Hüseyin Adem Tülüce

Pages : 542-556

Doi:10.30627/cuilah.1014969

View : 18 | Download : 11

Publication Date : 2021-12-25

Article Type : Research

Abstract :Çalışmamızda Osmanlı düşünürü ve âlimi Taşköprülüzâde Ahmed Efendi’nin (901/1495) ilimler tasnifini tasvir edip tasnif geleneği içinde nerede durduğunu açığa çıkarmaya çalıştık. İslam düşünce geleneğinde ilimler tasnifinde en zirve şahsiyetlerden birisi olan Taşköprülüzâde kendi döneminin en detaylı ilimler sınıflandırmasını yapmıştır. Miftâhu’s-Saâde ve Misbâhu’s-Siyâde fî Mevzûâti’l-Ulûm isimli eseri tasnif denildiğine Osmanlı ilim dünyasında ilk akla gelen önemli ve değerli ansiklopedik eserdir. O, ilimler tasnifinde geleneksel felsefî düşünceyi takip ederek ağaç ve dal örneğini kullanmıştır. Onun bu konuda yazdı dört eseri vardır. Bu eserleri, Medinetü’l-Ulûm, Miftâhu’s-Saâde ve Misbâhu’s-Siyâde fî Mevzûâti’l-Ulûm, er-Risâletü’l-Câmia li Vasfî’l-Ulûmi’n-Nâfîa, es-Sa‘âdetü’l- Fâhira Fî Siyâdeti’l-Âhira’dır. Bu eserlerin tasnif şekilleri birbirinden farklıdır. Bu eserlerinde hem felsefî tasnif geleneğinin hem de dini tasnif geleneğinin içinde kalarak kaleme alınmıştır. Taşköprülüzâde, er-Risâletü’l-Câmia’yı dinî tasnif anlayışı üzerinden kaleme almıştır. Miftâhu’s-Sa‘âde, Medinetü’l-Ulûm ve es-Sa‘âdetü'l-Fâhira isimli eserlerinde ise felsefî tasnif anlayışını benimsemiştir. Taşköprülüzâde, tasnifinde iki kaynağa dayanmıştır. Bunlar, Molla Lütfi’nin Risâle fî’l-Ulûmuş-Şer’iyye ve’l-Arabiyye’si ve bu esere kendi yazdığı hâşiye olan el-Metâlibü’l-İlahiyye’si ve İbn Ekfani’nin İrşadü’l-Kâsıd’ıdır. Dil ilimleri ve şer’i ilimlere ilişkin bölümlerde Molla Lütfî’den, Felsefî ilimlerin içeriklerini oluşturma da İbnü’l Ekfâni’den yararlanmıştır. Osmanlı devletinin eğitim hayatında bu ilimler tasnifinin önemi büyüktür. Taşköprülüzâde, ilimlerin sınıflandırılmasını ayrı bir ilim dalı olarak değerlendirmiştir. Ona göre, tasnif ilmi bir disiplin olarak metafizik ilminin alt dallarındandır.
Keywords : Mantık, Taşköprülüzâde, İlimler tasnifi, metafizik