EBU ZEYD AHMET EL BELHÎ DÜŞÜNCESİNDE BİREY VE RİYAZET/EĞİTİM

Authors : Cevat Siddiki

Pages : 82-97

Doi:10.30627/cuilah.809388

View : 11 | Download : 7

Publication Date : 2021-06-22

Article Type : Research

Abstract :Öğretimde başarılı olmanın en önemli yollarından biri öğrenciyi/bireyi iyi tanımaktan geçmektedir. Bireyin yetenek ve kabiliyetleri ve güçlü ve zayıf yönlerinin bilinmesi öğretim faaliyetlerinin başarısı için önem arz etmektedir. Bu çalışmanın amacı, bireyi bir bütün olarak çalışma konusu yapan ve İslam filozofları arasında ismi zikredilen Ebu Zeyd Ahmet el-Belhî’nin bireyi tasviri ve eğitim anlayışını incelemektir. Belhî, bireyi normatif bilginin yanı sıra bilimsel yaklaşımla tanımlamaya çalışmıştır. Ona göre Allah insana faydalı olanı bilip elde etsin, zararlı olanı da bilip ondan sakınsın diye temyiz gücü olan aklı vermiştir. Akıl ve idrak gücünü doğru şekilde kullandığı müddetçe dünya ve ahiret hayatını ıslah edebilecek ve en hayırlı nimetlere kavuşabilecektir. Belhî, insanın nefis/ruh ve bedenden meydana geldiğini ve faydalı ve zararlı şeylerin de bu iki yoldan insanı etkilediğini belirtmektedir. Ona göre akıl sahibi herkesin yapması gereken en önemli şey bu iki şeyin selametinin sürdürülmesini ciddiye almak ve arız olacak olumsuzluklardan uzak tutmaktır. Bunun da ancak riyazetle/eğitimle gerçekleşmesi mümkündür. Belhî bireyin kendini tanımasının önemli olduğunu ve bu hususa öncelik verilmesi gerektiğini belirtmektedir. O bilgi ve öğrenmenin önemine dikkat çekerek bireyin eğitimden mahrum bırakılmamasının altını çizmiştir. Belhî insanı ruh-beden ve insan-evren ekseninde tanımlamaya çalışmış ve buradan yola çıkarak dünya ve ahiret mutluluğuna ulaşması için önerilerde bulunmuştur. Belhî’nin ruh ve beden riyazeti yaklaşımına göre eğitimin amacı ise bireyin kendini ve evreni tanımasına ve bu ikisi arasındaki ilişkiyi öğrenmesine yardımcı olmaktır, denebilir. Belhî’ye göre insan fizyolojik ve psikolojik olarak bazı özelliklere sahiptir. Bu özellikler insanın yaşamını etkileyen önemli etkenlerdir. Belhî, nefis ve beden riyazetini, iyi ve kötü hali olmak üzere iki boyutta ele almaktadır. O beden riyazeti hususunda öncelikle bireyin gerçek manada bedeninin korumaya ihtiyacı olup olmadığını ve korunursa ne tür faydaları olacağını bilinç düzeyinde bilmesini, sonra da varlığın ve eşyanın ilkelerini ve özelliklerini öğrenmesini ve bilmesini ister. Nefis riyazetinde ise arızi kuvveleri harekete geçiren hârici rahatsızlıklardan ve gönlün meşgul olmasına, kalbin parçalanmasına yol açan şeyler hakkında düşünme gibi dâhili rahatsızlıklardan korumasını ister. Dâhili rahatsızlıklardan kurtulmayı da iki şekilde olabileceğini belirtmektedir. Birincisi bireyin eğitilmesi ve bilgi ile donatılmasıdır. İkincisi de bireyin kendi tahammül gücünü bilmesidir. Belhî, nefis riyazetinde önemsediği husus ise bireye kendini (duygularını) yönetme bilgisi ve becerisi kazandırmaktır. Ayrıca nefsin iyi halinin tekrar kazanılması için nasihatin önemine dikkat çekmektedir.
Keywords : Ebu Zeyd Ahmet El-Belhi, Birey, , Eğitim, , Riyazet