NİKÂHTA DENKLİĞE KONU OLAN VASIFLAR VE BUNLARIN FIKHÎ TESİRİ

Authors : Fatih Çinar

Pages : 265-285

Doi:10.30627/cuilah.678744

View : 13 | Download : 7

Publication Date : 2020-06-29

Article Type : Research

Abstract :Bu yazı nikâhta zikredilen denklik/kefâet şartları ve bunların fıkhî tesiri hakkındadır. Bu çerçevede denklik şartlarının ne olduğu ve bunların hukukî açıdan tesiri olup olmadığı ele alınmıştır. Yazının metaryallerini toplamak için ilgili klasik fıkhî ve diğer eserler derinlemesine araştırılmıştır. Tabiatıyla yeni çalışmalardan da istifade edilmiştir. Elde edilen bulgular sistemli bir şekilde tasnif edilerek yorumlamaya tabi tutulmuştur. Evklilikte denklik meselesine genellikle lüzûm şartı çerçevesinde temas edilmiştir. Buna göre evlilik akdinin bağlayıcı olabilmesi için denklik gerekli olmaktadır. İslam fakihleri evlilik akdinin bağlayıcı olabilmesi, diğer bir ifadeyle veli veya kıza fesih yetkisi vermekten hali olması için bazı vasıflar sıralamışlardır. Her bir şartta olmasa da genel olarak denkliğin nikâh akdinde şart olduğu hususunda çoğunluk görüş birliğine varmıştır. Bir fıkıh terimi olarak denkliğin evlilik akdi bağlamında, "erkeğin evlenmek istediği kadına çeşitli açılardan denk olması” şeklinde tanımlandığı söylenebilir. Denkliğin aslî tarafları erkek ve kızdır, ama akit esnasında kızın erkeğe değil, erkeğin kıza denk olması gerekli görülmüştür. Bu sebeple erkek, kendine denk olsun olmasın istediği herhangi bir kıza talip olup, kızın muvafakat etmesi halinde onunla evlilik akdi yapabilir. Öte yandan erkeğin kıza denk olmadığı bir durumda cari olan akdin feshi söz konusu olabilir. Nikâh akdinin feshini bizzat kadının kendisi talep edebildiği gibi veliler de talep edebilir. Fakihler feshe imkân veren vasıfları din, neseb, haseb, hürriyet, meslek, mal, yaş farkı ve kusurlardan hali olmak şeklinde sekiz mesele olarak zikretmiştir. Bu vasıflardan en önemlisi olarak zikredilen dinde dahi ihtilaf çıkmıştır. Nitekim az sayıda âlim nikâh akdinde kuruluş ve bağlayıcılık cihetinden denkliği hiçbir şekilde şart olarak muteber görmemiştir. Söz konusu âlimlerin denkliği kabul etmeyen görüşleri din kıstasının mahiyeti cihetinde bir sorun teşkil edebilidir. Din kıstası inanç farkı veya dindarlık yahut da her ikisini birlikte ihtiva etmektedir. Şu kadar var ki din farkından ötürü kadının erkeğe veya erkeğin kadına haram olduğu muhtelif durumlar nikâhın şartları arasında açıklanarak neticede Müslüman kadının kâfir bir erkeğe haram olduğunda âlimler ittifak etmiştir. Bu nedenle din kıstasını din farkı değil de dindarlık açısından ele almak daha isabetli bir yaklaşım olacaktır. Zikredilen deliller bağlamında denkliği kabul etmeyen fakihlerin görüşlerinin tercihe şayan olduğu söylenebilir. Buna göre denkliğe konu vasıfların fıkhî yönden bir tesiri olmadığı, bununla birlikte doğru eş seçiminde yol gösterici bir rol üstlendiği düşünülebilir. 
Keywords : Fıkıh, Nikâh, Denklik