ERKEN DÖNEM MEKKÎ SURELERDEKİ NEFİY VE İSTİSNA İLE YAPILAN HASR / KASR BELAGATİ ÜZERİNE HERMENEUTİK BİR DENEME

Authors : Ali Karataş

Pages : 1-20

Doi:10.30627/cuilah.635149

View : 13 | Download : 5

Publication Date : 2020-06-29

Article Type : Research

Abstract :Bir kimse sözlerini, bir amaca bağlı olarak,  bir üsluba göre dile getirir. Kısacası hale uygun konuşur. Muhatabın durumuna uymayan ve muhatapla diyaloğun mahiyetine uygun düşmeyen hitaplar veya hitap ifadeleri halin gereği olmayan ifadelerdir. Böyle olunca taraflar arasında gerçekleşen iletişim, etkili bir iletişim olmayacaktır. İletişimdeki unsurları, bir toplumun kendisi üretir. Bu nedenle üsluplar topluma göre değişir. Üslupların anlamını o üslubu üreten toplum belirler. Bu durum Arapçadaki üsluplar ve Kur’an için de geçerlidir. Hitabı daha etkili hale getirmek için muhatabın durumuna ve olaylara göre ifade şekillerini kullanarak konuşmak gereklidir. Bu anlamda Kur’ân, etkili bir üslup özelliğine sahiptir. Muhatapları ile iletişim şekli zaman zaman değişmektedir. Kur’an’ın iletişimdeki üslupları Arap toplumunda kullanılan üsluplardır. Kur’ân’ın, muhataplarına mesajını iletirken kullandığı üsluplardan birisi hasr/kasr belagatidir. Hasr bir tekit türü olarak bir ifadedeki bir lafzın veya lafızlar grubunun diğerlerine özel şekilde tahsis edilmesi ve bu yolla konuşmanın daha etkili hale getirilmesi olarak değerlendirilebilir. Kur’ân’da da hasr zaman zaman kullanılarak anlam tekit edilmiştir. İlk dönem Mekkî surelerindeki hasr genellikle müşriklerin inkârlarını reddetmektedir. Ayrıca onların, iddialarında gerçek bilgiye dayanmadıklarını ortaya koymaktadır. Bu makale ilgili hususu ele almaktadır. Hasrın birçok şekli vardır; ancak bu araştırmamızda nefy ve istisna yolu ile yapılan hasr türünü ele alacağız. Bunu Kur’an’ın tamamında değil, nüzul sürecinin ilk surelerindeki hasrlarda araştıracağız. Bunun için ilk surelerdeki hasrın bulunduğu ayetlerde anlamı, hasrın yapılma gerekçelerine göre değerlendireceğiz. Ayetlerin dilsel izahlarını yaparken ayetlerin indiği bağlam içerisindeki muhatapla ilişkisini tespit etmeye çalışacağız. Bunun yanı sıra hasrın geçtiği ayeti değerlendirirken sure bütünlüğünü de dikkate alacağız. İlk surelerde hasrın kullanılması muhatabın durumuna bağlı olmuştur. Bu tür ayetlerin geliş nedenlerini tespit etmek hasrın geçtiği ayetleri anlamada etkili bir yoldur. Hasrın kullanılma nedenlerini bilmek de ayetlerin gelmesindeki psikolojik vasatı tespit etmeye katkı sağlamaktadır. Bu nedenle Kur’an’ın tamamında hasrın geçtiği ayetleri incelemek önem arz etmektedir. Fakat bu, araştırmamızın çerçevesini aşacağı için biz daha özel bir bağlamda hasr üslubunu inceleyeceğiz. Araştırmamızda yaklaşık olarak Habeşistan’a hicretin gerçekleştiği dönemde nazil olan Necm suresine kadarki ilk sureleri esas alacağız. Necm suresinden önce iniş sırası açısından 22 sure bulunmaktadır; ancak bunlardan yedi tanesinde nefy ve istisna edatı ile yapılan hasr vardır. Bu yedi suredeki hasrın bulunduğu ayetler vahyin ilk dönemlerinde inanmayanların nasıl bir tutumla Hz. Peygamber’e karşı çıktıklarını anlatmaktadır.
Keywords : Kur’ân, Tefsir, Hermeneutik, Belagat, Kasr, Hasr