ALİ EL-KÂRÎ’NİN EL-HİDÂYE’DE İSTİDLAL EDİLEN HADİSLERE YÖNELİK ELEŞTİRİLERİ

Authors : Hasan Kayapinar

Pages : 730-743

Doi:10.30627/cuilah.630720

View : 24 | Download : 11

Publication Date : 2019-12-27

Article Type : Research

Abstract :Mezheplerin oluşum serencamına bakıldığında kurucu imamın yazdığı ya da dikte ettiği eserlerin çok önemli bir konuma sahip olduğu görülmektedir. Zira bu eserler mezhebin temellerini oluşturmaktadır. İlerleyen zamanlarda, mezhebin önde gelen imamları arasındaki görüş ayrılıklarını değerlendiren eserler kaleme alınmıştır. Daha sonra -Hanefî mezhebi özelinde- mezhebin görüşlerinin temellendirmesini yapan, bu görüşlerin dayandığı delilleri zikreden çalışmalar ortaya çıkmıştır. Bütün bu çalışmalar mezhep literatürünü oluşturmakta ve mezhebin kurumsallaşmasını ve usûl geleneğinin oluşmasını sağlamaktadır. Hanefî literatürünün önemli eserlerinden birisi Merginânî’nin el-Hidâye’sidir. Bu eser Hanefî mezhebi içerisinde başvurulan en temel kitaplardan birisi olmuş ve üzerine çok sayıda çalışma yapılmıştır. Merginânî, bu eserinde Hanefî mezhebi içerisinde en güvenilir görüşleri seçmiş ve zaman zaman bu görüşlerin delillerini zikretmiştir. Merginânî el-Hidâye isimli eserinde hadislerle sıkça istidlal etmektedir. Ancak el-Hidâye’de kullanılan bu hadislerin bir kısmı bazı eleştirilere maruz kalmıştır. Bu eleştirilerin başında söz konusu rivayetlerin zayıf olduğu, hadis kaynaklarında geçmediği, Hz. Peygamber’e (s.a.s.) isnat edilmediği vb. yönündeki tenkitler gelmektedir. el-Hidâye’de istidlal edilen hadisler, muhtelif mezheplere mensup bazı alimler tarafından tenkide tâbi tutulmuştur. Bunun yanında Hanefî mezhebine mensup bazı alimler de el-Hidâye’deki hadisleri eleştirmiş ve bu hadisler ile istidlal etmenin mümkün olmadığını belirtmişlerdir. Hanefî mezhebine mensup, el-Hidâye’deki hadisleri eleştiren alimlerden birisi Ali el-Kârî’dir. Ali el-Kârî fıkıh ve hadis alanları başta olmak üzere dini ilimlerde iyi eğitim almış bir alimdir. Muhtelif sahalarda kaleme aldığı ve oldukça yetkin eserleri bu hususu teyit eder mahiyettedir. Ali el-Kârî’nin fürû-ı fıkıh alanında kaleme aldığı eserlerden birisi Fethu Bâbi’l-İnâye’dir. Öncelikle bu eser el-Hidâye’nin üzerine yapılmış çalışmalardan birisi olan en-Nükâye isimli kitabın şerhidir. Ali el-Kârî eserinde Hanefî mezhebinin delillerini zikretmiş ve Hanefî alimlerince yapılan istidlalleri değerlendirmiştir. Bu değerlendirme içerisinde el-Hidâye’ye de sıkça yer vermiş ve Merginânî’nin ileri sürdüğü hadislere yönelik tenkitlerini serdetmiştir. Ali el-Kârî, aynı zamanda muhaddis olması sebebiyle bu hadisleri, hadis kaynaklarından hareketle ele almış ve bu kaynaklardaki bilgilere göre değerlendirmiştir. Ali el-Kârî el-Hidâye’deki hadisler hakkındaki eleştirilerini kaleme aldıktan sonra bazı hadislerin farklı lafızlarla, muhtelif tariklerle rivayet edildiğini belirtmiş ve bu rivayetlerin kaynaklarını zikretmiştir. Müellif aynı zamanda söz konusu rivayetleri aktaran râvî ve rivayetlerde zikredilen sahâbîler hakkında değerlendirme yapmakta ve bu rivayetlerin hücciyet değerini de tartışmaktadır. Ali el-Kârî’nin el-Hidâye’deki rivayetlere yönelik eleştirilerini sunduğu bu eseri, el-Hidâye üzerine yapılmış bir çalışma olması da ayrıca ilgi çekicidir.
Keywords : Ali el-Kârî, el-Hidâye, Hadis, Eleştiri