EMEVÎLER DÖNEMİNDEKİ TARİH ÇALIŞMALARINA GENEL BİR BAKIŞ ve DÖNEMİN SİYASÎ OLAYLARININ TARİH ÇALIŞMALARINA ETKİSİYLE İLGİLİ BAZI TESPİTLER

Authors : Mücahit Yüksel

Pages : 772-792

Doi:10.30627/cuilah.609574

View : 14 | Download : 13

Publication Date : 2019-12-27

Article Type : Research

Abstract :Tarih, toplumların geçmişle bağlantısını kuran, geçmişten ders çıkarmasına yardımcı olan ve geleceğe dönük adımlar atmasında yolunu aydınlatan bir bilim dalıdır. İslâm toplumunda bu alandaki çalışmalar her ne kadar hadislerin toplanması kapsamında daha önceden başlamışsa da Emevîler dönemi, müstakil anlamda tarih çalışmalarının ilk örneklerinin ortaya çıktığı süreç olmuştur. Toplumları yönetme sanatı olan siyaset ile tarih ilmi arasındaki ilişki inkâr edilemez. Geçmişten bu yana siyasetçiler, tarihçilerle devamlı iletişim kurmayı tercih etmişlerdir. Bu ilişki, tarafların durumuna göre bazen olumlu bazen de olumsuz bir seyir izlemiştir. Zira kimi siyasetçiler tarihe ve tarihçiye, bilgi alma ve danışma amacıyla yaklaşırken, kimi siyasetçiler ise tarihi ve tarihçiyi, toplumu yönlendirme vasıtası olarak kullanmıştır. Bu durum, İslâm dünyasında da benzer bir görüntü ortaya koymuştur. Emevîler dönemi, İslâm tarihinde önemli bir dönüm noktasıdır. Zira bu dönem, İslâm toplumunda sosyal, siyasal ve ekonomik alanlarda köklü değişimlerin yaşandığı ve ardından da derin ayrılıkların kendisini gösterdiği bir zaman dilimi olmuştur. Emevî halifelerinin, muhalif seslere karşı gösterdiği hoşgörüsüz tavır ve Müslüman toplumun değer verdiği bazı önemli şahısları öldürmüş olmaları, Müslümanlar nazarında bu dönemin olumsuz bir imaj kazanmasına sebep olmuştur. Bu olumsuz imaj sebebiyle de dönemle ilgili bazı konular objektif bir şekilde ele alınamamıştır. Dikkâtli bir incelemeden sonra Emevîler döneminin, sadece fetihler ve muhalif hareketlerle mücadelenin yaşandığı bir zaman dilimi olmadığı görülecektir. Zira İslâm toplumunda ilmî alanda yaşanan birçok gelişmenin temeli de bu dönemde atılmıştır. Ancak kaynaklar incelendiği zaman, tarihçilerin siyasî olaylarda fiilen yer almasının örneklerinin çok az olduğu görülecektir. Bununla birlikte onlar, tarihle ilgili eserlerinde, tartışmalı siyasî olaylara bol miktarda değinmişlerdir. Bu makalede, Emeviler dönemindeki tarih çalışmaları ve tarih alanında çalışan kişilerin, siyasetle ilişkileri ele alınacaktır. Böylece, dönemin siyasî olayları ile tarih çalışmaları arasındaki ilişkiye mercek tutulacak ve bu süreçte tarihçilerin, siyasî olaylara bakışları ve bu bakış açısının olumlu ve olumsuz etkileri incelenecektir. Bu çalışmalar, Abbâsiler döneminde zirveye ulaşmıştır. Dolayısıyla Abbasîler döneminde medeniyet alanında yaşanan gelişmelerde Emevîlerin rolü inkâr edilemez. Bu çalışma, sadece Emeviler dönemiyle sınırlı kalacak ve bu dönemdeki tarih ve siyaset anlayışı arasındaki ilişkiyi ele alacaktır. Zira bu konu, günümüzde faydalandığımız birçok İslâm tarihi kaynağının doğru bir şekilde değerlendirilmesinde bize yeni bir bakış açısı kazandıracak ve tarih bilgilerinde ideolojinin etkisini ortaya koyacaktır. Nitekim toplumlar, geçmişten aldıkları dersler ile geleceğe dönük sağlam adımlar atabilirler. Bu sebeple tarihin, olumsuz etkilerden temizlenerek objektif bir şekilde incelenmesi gerekmektedir.
Keywords : İslâm Tarihi, Emevîler, Tarih, Siyaset, İdeoloji