ŞART ANLAMINDAKİ إذا VE إن ‘İN ARAP DİLİ VE BELAĠATI AÇISINDAN DEĞERLENDİRİLMESİ: BAZI AYETLERE ÖRNEĞİNDE

Authors : Mustafa Keskin

Pages : 525-538

Doi:10.30627/cuilah.559455

View : 12 | Download : 7

Publication Date : 2019-12-27

Article Type : Research

Abstract :Bu çalışmada Arap Dilinde şart edatı olan "iza/ إذا ” ve "in/ إنْ ”’in başında bulunduğu cümleye şart manasıyla beraber başka bir anlam katıp katmadığı ele alınmıştır. Bu çerçevede bu iki edatın Arap Dili ve Belagatı açısından başında bulundukları cümleye birbirinden farklı anlamlar katıp katmadığı araştırılmış ve konuya ilişkin Arap Dil Bilimci ve Belagatçılarının görüşlerine yer verilmiştir. Dil bilimciler, "iza” edatının kendinden sonra gelen sözcüğün lafzına herhangi bir etkide bulunmazken, "in” edatının kendinden sonra gelen muzâri fiilini lafzen "cezm” ettiğini dile getirmişlerdir. Dil bilimciler, bu iki edatın sonrasında gelen kelimeye farklı etkide bulundukları gibi başında bulundukları cümleye de farklı mana kattıklarını dile getirmişlerdir; "cezm” özelliği olmayan "iza” edatının başında bulunduğu cümleye şart manasıyla birlikte söz konusu cümleye kesinlik katmaktadır. Buna karşılık kendinden sonra gelen sözcüğü "cezm” eden "in” edatı, başında bulunduğu cümleye şart anlamıyla birlikte ihtimal/kesin olmama manasını katmaktadır. Konuya ilişkin Arap Belagatı kaynakları ise cümlenin birtakım unsurlarla sınırlandırılması konusunu işlerken, bir cümlenin şart ile kayıt altına alınması belli birtakım manalara dönük olduğunu kaydetmişlerdir. Cümlenin şart edatlarından "iza” ve "in” ile sınırlandırılması, birbirinden farklı anlam ortaya koyduğunu belirtmişlerdir. "iza” edatının cümleye kesinlik manasını kattığını, "in” edatı ise cümleye ihtimal anlamını kazandırdığını dile getirmişlerdir. Biz bu çalışma kapsamında konuya dair Arap Dil Bilimci ve Belagatçıların görüşlerini verdikten sonra bu iki edatın Kur’ân-ı Kerimin bazı ayetlerine uygulamaya gayret ettik. Çalışmada örneklerini verdiğimiz gibi ayetlerde bu iki şart edatının başında bulundukları cümleye birbirinden farklı mana kattıkları kanaatine vardık. Verdiğimiz ayetlerde de izah ettiğimiz gibi Kur’ân-ı Kerim’de bu iki edat, Arap Dili ve Belagatındaki kullanımı esas alınarak zikredilmiştir. Özellikle Kur’ân’da inanca dair ayetlerde örneğin Allah’ın (c.c.) fiilleri, sıfatları, Ahiret ve Kıyamet gibi meselelerden bahsedilirken cümleye kesinlik katan "iza” edatı zikredilirken, kulların eylemlerini konu edinen ayetlerde ise cümleye ihtimal ve kesin olmama veya mümteni olma manasını katan "in” edatı zikredilmiştir. Sonuç olarak Arap Dili ve Belagatında var olan bir uygulamayı, Kurân’ın dikkate alması gayet anlaşılır bir şeydir. Zira Kur’ân’ın nüzul dönemine baktığımızda Arapları en çok övündükleri alan söz sanatıdır. Araplar, bir ifade ile farklı manaların eda edilmesini bir meziyet olarak kabul etmiştir. Kur’ân-ı Kerim’in bu hususu dikkate alarak muhataplarının mahir oldukları bir alanda onların kullandıkları üslubu kullanarak ve bu manayı en iyi şekilde eda ederek zirveye çıkması Kur’ân’ın i’cazını göstermektedir. Bu bağlamda Arapların iki şart edatının aynı ortak manaya sahip oldukları halde, bu ortak mana ile birlikte birbirinden farklı artı mana eda ettiğini belagat örneği olarak kabul etmeleri, Kurân’ın bunu daha ince ve daha derinlikli bir şekilde kullanması Kur’ân’ın anlaşılmasında Arap Dili ve Belagatının rolüne işaret etmektedir. Kur’ân dünyasında en önemli alan olan inanç konusundaki ayetlerde, cümleye kesinlik katan "iza” edatıyla vurgu yapılması, kul fiillerinin konu edindiği ayetlerde ise, cümleye ihtimal katan "in” edatıyla işaret edilmesi Kur’ân’ı anlamada Arap Dili ve Belagatının önemini ortaya koymaktadır. Ayrıca konu bağlamında bazı tefsir kaynakları araştırılarak konuya ilişkin müfessirlerin görüşleri verilmiştir. Söz konusu kaynaklarda her iki şart edatının başında bulundukları cümleye farklı anlam kattıklarının görüşü hâkim olması, bizim konuya ilişkin kanaatimizi güçlendirmiştir. 
Keywords : Arap Dili, Belagat, “iza”, “in”, Farklı, Anlam, Şart, Edat