ARAP TASAVVUFÎ ROMANLARININ YAPISI VE KURGUSU

Authors : Ethem Demir

Pages : 251-262

Doi:10.30627/cuilah.559555

View : 13 | Download : 7

Publication Date : 2019-06-26

Article Type : Research

Abstract :Arap edebiyatının yükselen değeri durumunda olan roman, bireyin sosyal etkileşimini yansıtma, toplumu doğrudan etkileme ve meramını dile getirme noktasındaki yetkinliğinden dolayı haklı olarak son bir asırdır en çok ilgiye mazhar olan ve hakkında konuşulup çeşitli fikirler üretilen bir sanat dalı olmuştur. Zaman içerisinde izlek ve teknik açıdan zenginleşerek başarı trendini sürdüren roman sanatı, diğer türler gibi tasavvufî roman türünü de bünyesine katmıştır. İslâm’ın kültürel tarihî mirasını yeniden yorumlama ve bu anlamda bir kişilik inşa etme hedefiyle hareket eden bu roman türü, roman sanatına yeni bir ses getirmiştir. Nefis tezkiyesi, vecd, sahv, setr ve murâkabe gibi tasavvufî değerleri kazanmak için sûfîlerin çıkmış oldukları seyrü sülük şeklindeki mânevî yolculuklarına yer veren tasavvufî roman, bu manada tasavvufun derûnî âlemine inmeyi hedeflemiştir. Tasavvufun mânevî hallerinin yanı sıra sûfîlerin hayatlarını ve toplumsal rollerini de irdeleyen söz konusu roman türü, bu kapsamda asırlar boyunca İslâm toplumunu derinden etkilemiş olan tasavvufun sosyokültürel tasvirini yapmıştır. Son yarım asırda vücut bulup gelişen ilgili roman türü, işaret edilen tematik özgünlüğünün yanı sıra roman tekniği noktasındaki tasavvufî anlayışıyla da oldukça dikkat çekmiştir. Romanın yapısal unsurları olan zaman, mekân, karakter ve olay örgüsünü tasavvufî bir anlayışla yeniden yorumlayan bu roman türü, söz konusu unsurlara tasavvufî bir anlam yüklemiştir. Diğer roman türleri gibi zamanı hızlandırma, yavaşlatma, ilerletme ve geriye götürme gibi zamanın farklı kullanımlarına yer veren bu roman türü, sadece tasavvufî anlayışta bulunabilen bast-ı zaman gibi farklı bir zaman kullanımına da yer vermiştir. Bu anlamdaki farklılığını mekân, karakter ve olay örgüsünde de ortaya koyan tasavvufî roman, bu kapsamda roman sanatına birçok yenilik kazandırmıştır. Kullandığı farklı tekniklerle romanın söz konusu unsurlarını tasavvufî bir renge büründürerek romanın yapısında özgün bir çeşitliliğe giden tasavvufî roman, bu özgünlüğünü romanın kurgusuna da yansıtmıştır. Keşf, vuslat, sahv, vecd, râbıta ve mucâhede gibi pek çok tasavvufî kavramı kullanarak roman dil ve üslûbunda farklı bir yol izleyen bu roman türünün, yer verdiği dergâh konuşmalarıyla diyaloglarda da özgün bir yol izlediği görülmüştür. Arap tasavvufî romanını teknik açıdan inceleyen bu çalışma, söz konusu edebî yazım türünün roman tekniğine getirdiği tasavvufî nitelikli yeni açılıma farklı yönlerden ışık tutmuştur. Bu manada alanında öncü bir role sahip olan ilgili makale, tasavvufî romanın yapısal ve kurgusal unsurlarına değinerek bu roman türünün özgünlüğünü örnekleriyle ortaya koymuştur. Anahtar Kelimeler : Arap Dili ve Belagatı, Modern Arap Romanı, Tasavvufî Roman, Tasavvufî Roman Unsurları, Roman Tekniği.
Keywords : Arap Dili ve Belagatı, Modern Arap Romanı, Tasavvufî Roman, Tasavvufî Roman Unsurları