ŞÎRÂZÎ’NİN el-MÜHEZZEB ADLI ESERİNDE ENMÂTÎ’YE NİSPET ETTİĞİ GÖRÜŞLERİ VE ŞÂFİÎ MEZHEBİNDEKİ YERİ

Authors : Nasi Aslan, Ibrahim Sizgen

Pages : 1-15

Doi:10.30627/cuilah.556912

View : 20 | Download : 19

Publication Date : 2019-06-26

Article Type : Research

Abstract :İmam Şâfiî’den sonra Şâfiî mezhebinin gelişimine, farklı coğrafyalara yayılmasına ve istikrar bulmasına katkıda bulunan birçok fakih yetişmiştir. Bu fakihlerden biri de Şâfiî Bağdat ekolü fakihlerinden olan Ebü’l-Kâsım el-Enmâtî’dir. İmam Şâfiî’nin talebesi olan Müzenî ve Rebî’ b. Süleyman el-Murâdî gibi önemli şahsiyetlerden ders alan Enmâtî’nin hayatına yönelik terâcim eserlerinde fazla bilgiye rastlanmamaktadır. Kayıtlarda doğum tarihi ile ilgili kesin bir malumat yer almamaktadır. Müzenî’nin fıkhî birikimini Bağdat’a taşıyan ilk kişinin Enmâtî olduğu belirtilir. Bazı âlimlerce Şâfiî fıkhının gelişim silsilesi Şâfiî-Müzenî-Enmâtî-İbn Süreyc ve onun öğrencileri olarak kabul edilir. Bu tespite göre Şâfiî fıkhının Irak’ta gelişmesindeki en büyük pay Enmâtî’ye aittir. Onun, İbn Süreyc ve İstahrî gibi Şâfiîliğin mezhepleşme sürecindeki etkin isimlere hocalık ettiği dikkate alındığında kendisinin mezhepte çok önemli bir yere sahip olduğu görülür. Özellikle İbn Süreyc’in muhtelif yerlere mensup çok sayıda öğrenci yetiştirmiş olması dolayısıyla Enmâtî’nin Şâfiî fıkhının yeni merkezlere aktarılmasında da önemli rol oynadığı söylenebilir. Enmâtî hakkında kullanılan "Bağdat müftüsü” şeklinde bir niteleme o dönemde kendisinin saygın bir fakih olduğu şeklinde yorumlanabilir. Enmâtî ile ilgili olarak Şâfiî tabakât eserlerinde kendisine nispet edilen herhangi bir eserin varlığından bahsedilmemektedir. Şu kadar var ki, Bağdat’tın büyük camilerinde ders halkaları kurduğu ve bu halkalarda kendisine ait bazı görüşleri ifade ettiği anlatılmaktadır. Enmâtî, halkul-Kur’ân tartışmalarında ehl-i hadis çizgisinde yer almış ve hocası Müzenî’den de benzer tavır almasını istemiştir. Usûl alanında kıyasla ilgili tartışmaların öne çıktığı bir dönemde Enmâtî celî kıyasla nasların tahsis veya neshedilebileceğini belirterek kıyasın alanını genişleten görüşü savunmuştur. Fürûda bazı muhalif görüşleri olmakla birlikte genel manada Şâfiî’nin görüşlerine bağlı kaldığı için kendisinin ortaya koyduğu içtihatlar mezhepte "vecih” şeklinde itibar görmüştür. Bu noktada başta Şîrâzî’nin el-Mühezzeb adlı eseri olmak üzere bazı Şâfiî fıkıh kaynaklarında fukahâ tarafından Enmâtî’nin fıkhî görüşlerine atıfta bulunulmuştur. Bu cümleden olarak, abdestte kullanılan su ile necasetin giderilme durumu; idrar ile pislenen yerin temizliği; küçükbaş hayvanların zekâtında doğan kuzu/oğlakların durumu; fıtır sadakasının buğday unu ile edası; görme muhayyerliği ve inan ortaklığının sıhhati için miktar bakımından ortakların sermayesinin nispeti meselesi gibi başlıklar ele alınmıştır. Bu çalışmada tabakât eserleri ekseninde Enmâtî’nin hayatına, mezhepteki konumuna ve özellikle Şîrâzî’nin el-Mühezzeb adlı eserinde Enmâtî’ye nispet ettiği görüşler zikri geçen başlıklar özelinde mukayese edilerek, bu görüşlerin mezhepteki tesiri ve sonuçları hakkında bir kısım değerlendirmeler yapılacaktır. Anahtar Kelimeler: Fıkıh, Şâfiî Mezhebi, Enmâtî, Şîrâzî, Vecih, el-Mühezzeb.
Keywords : Fıkıh, Şâfiî Mezhebi, Enmâtî, Şîrâzî, Vecih, el-Mühezzeb