ZORLUKLARLA BAŞA ÇIKMA BAĞLAMINDA BİR MODEL ÖNERİSİ: SABRA YOLCULUĞUN BEŞ HALİ

Authors : Süleyman Doğanay

Pages : 286-307

Doi:10.30627/cuilah.539982

View : 19 | Download : 14

Publication Date : 2019-06-26

Article Type : Research

Abstract :Bu çalışma, hayatın zorlukları karşısında bireyin hangi psikolojik hallerden geçtiğini araştırmak amacıyla ortaya çıkmıştır. Dolayısıyla insanların hayatın zorluklarıyla nasıl başettikleri, bu insanların nasıl bir yas sürecinden geçtikleri sorularına cevap aranmıştır. Öncelikle başa çıkma stratejileri ve İslamî kültürde sabır olgusunun teorik altyapısı psikolojik bakışla incelenmiştir. Çalışma, nitel araştırma yöntemlerinden gömülü teori (grounded theory) yaklaşımıyla hazırlanmıştır. Veriler, amaçlı örneklem metoduyla belirlenen insanların yaşadığı ve araştırmacının bizzat şahit olduğu travmatik olaylar ve sonrasında yaşanan tecrübelerin katılımlı gözlem yapılarak kayıt altına alınmasıyla elde edilmiştir. Ayrıca o travmatik olayları yaşayan veya o hadiselerden birinci derecede etkilenen insanlar ve yakınlarıyla yarı yapılandırılmış mülakatlar yapılmıştır. Elde edilen bütün veriler fenomenolojik analize tabi tutulmuştur. Çalışma sonunda başa çıkma ve sabır bağlamında bir öneri olarak sabra yolculuğun beş hali adını verdiğimiz bir model oluşturulmuştur. Bunlar şok, şikayet, şüphe, şükran, şükür olarak isimlendirilmiştir Şok, zihinsel faaliyetlerin zayıfladığı bir süreçtir. Beklenmeyen problem durumu karşısında verilen tepkiler bireyden bireye farklılaşmakta ve bu tepkilerin ön görülmesi pek mümkün olmamaktadır. Şikayet aşamasında, olayın gerçekliği kavranmakta ve ilk anlamlandırma çabaları başlamaktadır. Şüphe halinde kişi olayın kaynaklarını sorgularken dini inanç ve değerlerini devreye sokmaktadır. Bu noktada özellikle kader, merhamet, adalet ve kötülük problemi meşgul olunan temel konulardır. Şükran noktasında, sosyal etkiler ve normalleşme çabası ön plandadır. Birey yaşadığına benzer acıları diğer insanların da yaşadığını düşünerek, onu normalleştirme çabasına girmektedir. Bu halde sosyal etkiler ve olumlu toplumsal destek son derece önemlidir. Son olarak şükür hali gelmektedir. Bu halde, sosyal çevreden bağımsız olarak bireysel dinginlik ve yaşanan hadiseyi kabul edip, onunla yaşama devam edebilme çabası görülmektedir. Bu hallerin bireyde yaşanışı doğrusal bir gelişim göstermek zorunda olmayıp, yatay bir değişkenlik arz edebilir. Tüm bu süreç içinde kişinin yaşadığı zorluğa çözüm olarak dinin ve onun yaşandığı kültürün sunmuş olduğu, özellikle anlam sağlayıcı içerikler son derece önemlidir. Sonuç olarak dindar bireylerin hayatın zorlukları karşısında bu hallerden geçeceği iddiası ortaya konmuştur. Sabır olgusu İslamî kültürde dînî başa çıkma stratejilerine eşlik etmektedir. Sabır aslında bireyin kendisine doğru bir yolculuğudur ve bu esnada bireyin değişik hallere uğraması gayet doğaldır. Bireyin bu tecrübelerinin hepsi de onun iman çerçevesi içinde değerlendirilmelidir. Zira iman, ölçülemezliği ve denetlenemezliği ile kendi anlamını oluşturur. Böylece sabır, özellikle dramatik deneyimler ve varoluşsal sorunlarla karşılaşılan güçlükleri aşmada birey için bir dayanak noktası teşkil etmektedir. Anahtar Kelimeler: Yas, sosyal destek, başa çıkma, sabır.
Keywords : Yas, sosyal destek, başa çıkma, iman, sabır