OSMANLI CEZA HUKUKUNDA HİLE (ALDATMA-DOLANDIRICILIK) SUÇLARI VE CEZALARI

Authors : Mehmet Koç

Pages : 119-139

Doi:10.30627/cuilah.522363

View : 15 | Download : 8

Publication Date : 2019-06-26

Article Type : Review

Abstract :Klasik fıkıh kitaplarında suçlar, şâri‘ tarafından cezası belirlenmiş olup olmadığı ve suçun çeşidini de dikkate alan had, kısas ve ta‘zîr suçları ve cezaları şeklinde tasnif edilmektedir. Had suçları Allah hakkı olarak yerine getirilmesi gereken, miktar ve keyfiyeti nasla belirlenmiş cezaî müeyyideleri ifade eder. Kısas suçu, şahısların hayat ve vücut bütünlüğüne karşı yapılan haksız saldırı sonucu oluşur. Bu suçlar kasten işlenirse öngörülen asli ceza kısastır ve bu şâri‘ tarafından belirlenmiştir. Ta‘zîr suçları, şâri‘ tarafından hakkında belirlenmiş bir ceza müeyyidesi olmayan, had ve kısas suçları dışında kalan, miktarı ve uygulaması yasama organına veya belli ölçüler dahilinde takdiri hakime bırakılmış Allah veya kul hakkını ihlal eden hukuka aykırı fiillere denir.  Hile (aldatma-dolandırıcılık) eylemleri İslam ceza hukukunda ta‘zîr suçları kapsamında değerlendirildiği gibi İslam hukukunun büyük ölçüde tatbik edildiği Osmanlı ceza hukukunda da ta‘zîr suçları içerisinde değerlendirilmektedir. Osmanlı hukukunda hile suçlarını çoğunlukla kalpazanlık, sahte evrak düzenlemek ve esnafın yiyecek maddeleri ile alakalı aldatma eylemleri oluşturmaktadır. Çoğunlukla alışveriş işlemlerinde karşılaşılan bu suç tipleri insanların aldanmasına yol açtığı ve ticari faaliyetlerde olmazsa olmaz kabul edilen karşılıklı güven duygusunu zedelediği ve haksız kazançlara yol açtığı için İslam ceza hukukunda bu suçun faillerine çoğunlukla ta‘zîr cezası olan dayak cezası uygulanmaktadır.  Ancak Osmanlı’da benzer suçları işleyen faillere, Osmanlı ceza hukukunun yazılı kaynakları kabul edilen fetva mecmuaları, kanunname maddeleri ve mahkeme defterlerinde gördüğümüz üzere suçun, suçlunun vasfı ve suça etkili olan haller de dikkate alınarak hafif-ağır çeşitli ta‘zîr yaptırımları uygulanmaktadır.  Osmanlı hukuk uygulamalarında suçlulara siyaseten katl, organ kesme, kürek, hapis, kalebentlik, pranga, sürgün, dayak, teşhir, meslekten ihraç, azil, müsadere ve para cezaları gibi çeşitli ta‘zîr yaptırımları icra edilmektedir. Anahtar sözcükler :- Osmanlı, hile, aldatma, ta‘zîr, dayak
Keywords : OSMANLI, HİLE, ALDATMA, TAZİR, DAYAK