Osmanlı Kıbrısı’nda Para Vakfı Uygulamaları (1750-1800)

Authors : Ümit Güler

Pages : 872-891

Doi:10.30627/cuilah.504971

View : 15 | Download : 6

Publication Date : 2018-12-28

Article Type : Research

Abstract :Gelişmiş bir vakıf sistemine sahip olan Osmanlı toplumu, kendisinden önceki İslâm toplumlarında bulunmayan bir vakıf çeşidi olan para vakıflarını (vakf-ı nükûd) ortaya çıkarmıştır. 15. yüzyılın ilk çeyreğine kadar uygulama örnekleri bulunan para vakıfları, 16. yüzyılın ortalarında bir meşruiyet tartışmasına konu olsa da Şeyhulislâm Ebussuûd Efendi tarafından 1548 yılında para vakfının cevazına dair fetva ve emir çıkartılmasıyla birlikte, tekrar meşru ve resmî bir statüye kavuşmuş ve Osmanlı Devleti’nin sonuna kadar oldukça yaygın bir uygulama olarak mevcudiyetini devam ettirmiştir. Para vakıflarının Osmanlı toplumunun ekonomik kalkınmasında önemli bir rol oynadığı birçok araştırmacı tarafından ifade edilmiştir. Söz konusu vakıfların hayatiyet bulduğu yerlerden biri de 307 yıl Osmanlı hâkimiyetinde kalan Kıbrıs adasıdır. Adanın muhtelif dönemleri üzerine bazı araştırmalar vaki olsa da bu makalede ele alınacak olan 1750-1800 yılları arasında kurulan para vakıflarının nitelik ve niceliği henüz herhangi bir araştırmaya konu olmamıştır. Çalışmamız 1750 ile 1800 yılları arasını kapsayan 5 adet Kıbrıs kadı sicilinin taranması neticesinde ortaya çıkmıştır. Sözü edilen bu 5 defter, ilgili yılları kapsayan mevcut kadı sicillerinin tamamını oluşturmaktadır. Yapılan incelemede bu döneme ait 12 para vakfı kaydı tespit edilmiştir. İlgili belgeler ışığında bu dönemde para vakıflarını kimlerin ne amaçla kurduğu, bunların hangi meblağlara tekabül ettiği, vakıfların işletilmesinde herhangi bir yolsuzluğun meydana gelip gelmediği veya para vakıflarıyla ilgili hangi meselelerin mahkeme sicillerine yansıdığı gibi soruların cevabı aranmıştır.
Keywords : Kıbrıs, Osmanlı Kıbrısı, Vakıf, Para Vakıfları, Kalkınma