Türk Memlükler Döneminde Mısır Halkının Siyasî Olaylara Karşı Tutumu

Authors : Fatih Yahya Ayaz

Pages : 45-94

View : 16 | Download : 8

Publication Date : 2007-03-01

Article Type : Research

Abstract :Memlük toplumu, esas itibariyle devlet idaresindeki önemli mevkileri elinde tutan hâkim askerî sınıfla, bunlardan etnik menşe bakımından farklı olan ve çeşitli sosyal tabakalara ayrılan halk kesiminden oluşmaktadır. Bu iki grup arasında, çok az sayıdaki istisnalar hariç tutulursa, geçişlilik bulunmuyordu. Daha doğru bir ifadeyle askerî aristokrasi, yönetimi kendi tekelinde tutuyor, halkın hiçbir şekilde bu alana girmesine müsaade etmiyordu. Dolayısıyla Memlük toplumunu oluşturan bu iki grup arasında, askerî aristokrasinin koyduğu önemli bir mesafe vardı. Aradaki bu kopukluğa rağmen Memlükler, kurdukları güçlü askerî sistem ve yerli halkı onların idaresine ısındıran Haçlılar’la Moğollar’a karşı kazandıkları büyük zaferler sayesinde kendilerinden etnik, kültürel ve sosyal bakımdan farklı olan bu halkı iki buçuk asırdan fazla yönetmeyi başarmışlardır. Bu konuda yerel halkın içinden çıkan ulemanın aracı rolünden de istifade etmişlerdir. Memlükler döneminin yaklaşık bir asırdan fazlasını oluşturan Türk Memlükler dönemi, devletin kuruluşunda yaşanan sıkıntılı süreç, idarî teşkilatın oluşturulması ve hâkimiyetin yerleştirilmesi gibi önemli olayları barındırdığı için daha fazla dikkat çekmektedir. Askerî gücün zirvede olduğu, Moğollar ve Haçlılar’la yapılan mücadelelerde önemli başarıların elde edildiği Türk Memlükler döneminde bu canlılığa yerel halkın verdiği tepkiler de bu bakımdan araştırılması gereken önemli bir husus olarak karşımıza çıkmaktadır. Ne var ki, hem ülkemizde hem de yabancı memleketlerde Memlükler’le ilgili yapılan çalışmalarda bu tür sosyal hadiselere yönelik incelemeler oldukça azdır. Dolayısıyla bizim bu çalışmamız söz konusu alandaki eksikliği gidermeye yönelik gayretlerden birini teşkil edecektir. Biz bu çalışmamızda, öncelikle yerel halkın ilk tepkileri olarak nitelendirilebilecek bedevî Arap isyanlarını geniş bir şekilde inceleyeceğiz. Bunun ardından cülûs merasimleri, bazı savaşlar ve yöneticiler arasındaki çatışmalar gibi siyasî hadiseler karşısında Mısır toplumunun çoğunluğunu teşkil eden yerel halkın verdiği tepkileri belli başlı örneklerin ışığında ele alacağız. Memlükler döneminde genel anlamda halkın idarecilere karşı tavrı daha geniş ve kapsamlı bir araştırmanın konusu olduğundan, çalışmamızı halkın siyasî hadiselere karşı tutumuyla sınırladık. Aynı şekilde sadece Türk Memlükler dönemini ve Mısır halkının tutumlarını ele almak suretiyle ikinci bir sınırlama daha koyduk.
Keywords : Memlükler, Türk Memlükler, Mısır Halkı, Bedevî Araplar, İsyanlar, Tutum