Helâl ve Haramlarla İlgili Kaide ve İlkeler

Authors : Yüksel Çayiroğlu

Pages : 597-633

Doi:10.30627/cuilah.440727

View : 12 | Download : 6

Publication Date : 2018-06-30

Article Type : Research

Abstract :İslâm’da, şer’î hükümlerin önemli bir kısmını helâl ve haramlar oluşturur. Zira inanç ve ahlâka dair mevzuların yanında fıkhın alt bölümlerini oluşturan ibadetler, muameleler ve cezalara dair pek çok yasak getirilmiştir. Dolayısıyla helâl ve haramın temel mantığı kavranmadan ve bu konuda geçerli olan ilke ve prensipler bilinmeden, şeriatın doğru bilinip anlaşılması mümkün olmadığı gibi, ortaya çıkan güncel problemler hakkında isabetli hükümlerin verilmesi de mümkün olmayacaktır. Bunun önemli bir sebebi, helâl ve haramlarla ilgili kâidelerin, kanuna karşı hile, hükümlerin kaynakları, vesile ve maksatlar, ihtiyat, şüphe, niyet, zarar, maslahat, zaruret ve taabbudîlik gibi fıkhın temel konularıyla olan yakın ilişkisidir. Bu makalede, helâl ve haram hükümlerine hâkim olan başlıca küllî kâide ve prensipler ele alınmıştır. Bu makalede ele alınan kâide ve prensipler şunlardır: Helâl ve haram kılma yetkisi Allah’a aittir; eşyada asıl olan ibahadır; menfaatlerde helâllik, zararlarda ise haramlık asıldır; haramı meşru göstermek için hileye başvurmak da haramdır; harama götüren vesileler de haramdır; harama düşmemek için şüpheli şeyler terkedilmelidir; helal ve haram bir arada bulunduğunda haramlık yönü tercih edilir; iyi niyet haramları mubah kılmaz; zaruretler haramları mubah kılar; haramlarda taabbudilik (haram kılınan fiillerin sırf Allah emrettiği için terkedilmesi) esastır; helal dairesi harama ihtiyaç bırakmayacak kadar geniştir. Helâl ve haramlarla ilgili kâide ve prensipler istikra yöntemiyle, yani bu konudaki hükümlere bütüncül bir bakışla çıkarılmıştır. Dolayısıyla söz konusu kâide ve prensipleri burada sayılanlarla sınırlı görmek doğru değildir. Bu konuda yapılacak daha geniş ve derin çalışmalarla elbette yeni bir kısım kâidelerin çıkarılması mümkün olacaktır. Fakat görebildiğimiz kadarıyla kavaid kitaplarının konuyla ilgili ele aldıkları başlıca kâideler bunlardan ibarettir.
Keywords : Helâl, Haram, Zaruret, Zarar ve Hile