Risâle-i Su‘âl-i Hırka, Risâle Der Beyân-ı Kemer ve Risâle-i Der Beyân-ı Post İsimli Bektâşî Metinlerinde Dinî-Tasavvufî Semboller

Authors : Yusuf Gökalp, Hatice Teber

Pages : 77-91

View : 26 | Download : 8

Publication Date : 2016-12-30

Article Type : Research

Abstract :Hırka, kemer ve post, dinî/mistik fonksiyonlarının yanında genelde tasavvufî cereyanlarda ve özelde de Bektâşî geleneğinde, menâkıbnâmelerinde ve merasimlerinde adından sıkça söz edilen sembolik birer unsur olarak önemli işlevler üstlenmiştir. Biz bu çalışmamızda Bektâşî geleneğinin zengin kültür ve sembollerinin yer aldığı orijinal yazma halinde bulunan bir Bektâşî âdâb kitabının muhtevâsında yer alan risalelerin özet bir tahlilini yaparak sembolik yorumları üzerinde durduk. Bu sayede Bektâşî düşüncesi ve geleneğinin dini yaklaşımları hakkında bir örnek ortaya koymaya çalıştık. Hırka giyinme, post ve kemer bağlama sembolik davranışları, Alevî-Bektaşi topluluklarında sosyal dayanışma ve bütünleşmeyi, birlikteliği ve her türlü dağılmayı engelleyen cemaat ruhunu, biz şuurunu ve grup bilincini güçlendirmeyi ve pekiştirmeyi hedefleyen ritüellerdir. Bektâşî tekkelerinde pire hizmet görevlerinin her biri bir post ile simgeleştirilir ve temsil edilir. Bu anlayışı Balım Sultan’ın "On iki post” biçiminde belirleyerek tarîkatın töreleri arasına koyduğu belirtilmiştir. Postlardan her biri, Bektâşîliğin en büyük simalarından birine bağlanarak anılmış ve böylece o kişiler ölümsüzleştirilmiştir. Mürşidle mürid arasında manevî bağı simgeleyen; dünya nimetlerinden ve nefisten sıyrılıp kurtulmayı temsil eden Hırka, Pâlheng Taşı da denilen teslim taşının üzerine bağlandığı Kemer; Bektâşî tekkelerinde pire hizmet görevlerinin her birini simgeleyen post; dervişlerin gönüllerini Tanrı’ya bağlamalarının bir sembolü olarak görülmüştür. Söz konusu Bektâşî âdâb ve erkânı ile ilgili yazma halindeki Risâle-i Su’âl-i Hırka ; Risâle Der Beyân-ı Kemer ve Risâle Der Beyân-ı Post isimli üç risalenin de transliterasyonu ve orijinal metinlerini çalışmamızın sonunda sunduk.
Keywords : Bektaşî, sembol, hırka, kemer, post