Gazâlî’nin Nedensellik ve Âdetullah Düşüncesi

Authors : Yusuf Okşar

Pages : 277-303

View : 19 | Download : 6

Publication Date : 2016-10-25

Article Type : Other

Abstract :İnsanoğlunun bu âlemde meydana gelen değişimleri ve doğal olayları açıklamak için başvurduğu en önemli kavram nedenselliktir. Aristo metafiziğinin etkisiyle İslam dünyasına girmiş olan bu kavram üzerinde oldukça çetin tartışmalar olmuştur. Kavramın İslam filozofları tarafından Müslümanların düşünce dünyasına aktarılmasıyla mesele farklı bir boyut kazanmıştır. Bu durum zaman içinde fikrin muhteva ve üslup açısından zenginleşmesini sağlamıştır. Gazâlî, nedensellik kavramı üzerine fikir yürüten İslam düşünürlerinin önde gelenlerinden biridir. Gazâlî'nin Eş'arî kelam okuluyla genel olarak aynı çizgide olduğu ve nedenselliğin içerdiği zorunluluk fikrini reddettiği genel kabuldür. Ancak Gazâlî'nin nedenselliğe tamamen karşı olduğu görüşü hali hazırda tartışılması gereken bir husustur. Onun, nedensellik düşüncesinin içerdiği zorunluluk fikrine karşı ortaya koyduğu kavram âdetullah'tır. O, bu kavramla hem sebep-sonuç zincirinin zorunlu olmadığını ispatlamakta hem de mucizenin imkanına yer açmış olmaktadır. Hem Gazâlî hem de İslam filozofları, Allah-alem ilişkisi konusunda benzer amaçlara sahip olsalar da üslup ve anlamlandırma konusunda farklı düşünmektedirler.
Keywords :