Trainspotting’in Türkçe Çevirileri Işığında Heteroglossia Çevirisine Kitle-Tasarımı Odaklı Bir Yaklaşım

Authors : Hilal Erkazanci

Pages : 111-131

Doi:10.37599/ceviri.648716

View : 27 | Download : 9

Publication Date : 2019-12-31

Article Type : Research

Abstract :B içemsel olarak dilin farklı katmanlaşma şekillerine işaret eden ve yazın metinlerinde ideolojik bir işleve sahip olan heteroglossia, okura belirli bir dünya görüşü ve kimlik sunar. Bu nedenle, heteroglot sesler, yazın metinlerinde bağlamın önemli bir parçası olarak karşımıza çıkar. Kaynak metindeki heteroglot sesler, çevirmeni ve okuru okuma sürecinde yönlendiren iletişimsel ve bağlamsal bir ipucu görevi üstlenir. Bu çalışmada, heteroglot seslerin bir metnin bağlamını nasıl değiştirebileceği sorusuna yanıt bulmak üzere bağıntı kuramı kullanılmaktadır. Heteroglot seslerin erek dile nasıl aktarılacağı konusu ise çevirinin yapıldığı hedef kitlenin kimlerden oluştuğu, çeviriye ilişkin beklentilerin ne olduğu ve dil düzeyinde kabul edilebilirlik normları gibi etkenlerle yakından ilişkilidir. Çevirmenler, erek dil okurunun beğenisini kazanmak ya da yapılan çevirinin toplumda kabul edilebilir bir çeviri olarak alımlanmasını sağlamak için - hedef kitleye özgü olduğu varsayılan özelliklere dayanarak- kaynak metnin biçemsel özelliklerinde bir takım değişiklikler yapabilmektedir. Bu bağlamda, çalışmada Irvine Welsh’in sosyo-biçemsel düzeyde farklı heteroglot sesleri ön plana çıkardığı Trainspotting adlı romanı ve bu romanın iki çevirisi incelenmektedir. Toplumdilbilimsel bir kavram olan kitle tasarımı kavramından yola çıkan bu çalışmada, bir yandan, heteroglot seslerin çevirisinin, dile ilişkin olarak toplumda var olan bakış açısı ve söylemlerden etkilendiği anlaşılmakta; diğer yandan ise, bir toplumda heteroglot seslerin çevirisi için sistematik olarak tercih edilen stratejilerin, toplumun dil hakkındaki görüşlerine ve çevirmenlerin zihnindeki kitle tasarımına ışık tuttuğu sonucuna varılmaktadır.
Keywords : heteroglossia, çeviri, biçem, bağıntı kuramı, kitle tasarımı