ALMAN DIŞİŞLERİ BAKANLIĞI ARŞİV BELGELERİ IŞIĞINDA 6. FİLONUN İZMİR ZİYARETİ SIRASINDA GELİŞEN OLAYLAR

Authors : Gökhan Eşel

Pages : 481-509

View : 11 | Download : 3

Publication Date : 2022-10-25

Article Type : Research

Abstract :Amerika Birleşik Devletleri’nin, Avrupa ve Afrika Deniz Kuvvetleri bünyesinde görev yapan 6. Filo’nun 1967 yılında gerçekleşen İzmir ziyareti, Türk kamuoyunda anti-Amerikancı tutumun geniş çaplı eylemlere dönüşmesine yol açan önemli bir hadisedir. Ancak literatürde bu hadisenin çok boyutlu ve objektif değerlendirmeye imkân tanıyan mukayeseli tarih yöntemiyle irdelenmediği görülmektedir. Bu eksikliği gidermek amacıyla gerçekleştirilen bu araştırmada, 6. Filo’nun İzmir ziyareti sırasında gerçekleşen olaylar, bu konuyu kapsamlı bir biçimde yansıtan Alman Dışişleri Bakanlığı belgeleri başta olmak üzere; Türk-Amerikan arşiv belgeleri, yerli-yabancı gazete ve dergiler ile dönem tanıklarının ifadelerinin bulunduğu kaynaklar aracılığıyla betimlenmiştir. Ulaşılan belgeler Türk kamuoyunca 6. Filo’nun şiddetli bir tepkiyle karşılanmasında birçok etkenin rol oynadığını göstermektedir. Johnson Mektubu ve akabinde Türkiye’nin Kıbrıs müdahalesinin 6. Filo aracılığıyla engellenmesi, bu Filonun 1967 Arap-İsrail Savaşı’ndaki rolü, Amerikan Hükûmetinin Türkiye’deki Amerikan şirketlerinde gerçekleşen grevlerdeki tutumu, aynı yıl Ernesto Che Guevara’nın öldürülmesi ve sürmekte olan Vietnam Savaşı bu etkenlerin başlıcalarıdır. Bu çalışma; literatürde bağımsız bir biçimde incelenmediği görülen 6. Filo’nun 1967 İzmir ziyaretine çok boyutlu ve karşılaştırmalı yaklaşımıyla ön plana çıkmakta ve Türk kamuoyundaki şiddetli tepkinin arkasındaki sebeplere işaret etmektedir.
Keywords : Alman Dışişleri Arşivi, 6. Filo, Soğuk Savaş, anti-Amerikancılık, Altı Gün Savaşı