ANADOLU VE RUMELİ MÜDAFAA-İ HUKUK CEMİYETİ HALK FIRKASI’NA EVRİLİRKEN SALİHLİ MÜDAFAA-İ HUKUK CEMİYETİ’NİN KURULUŞU (1923)

Authors : Hasan Türker

Pages : 245-285

View : 15 | Download : 8

Publication Date : 2022-10-25

Article Type : Research

Abstract :I. Dünya Savaşı sonunda Osmanlı Devleti ile İtilaf Devletleri arasında imzalanan Mondros Mütarekesi’nin ardından, mütarekeye dayanılarak Anadolu’nun yer yer işgal edilmesi, işgallere karşı Türk halkının dağınık, birbirinden kopuk karşı koyma, örgütlenme çabaları hem bir liderin hem de yeni bir devletin doğuşunu hazırladı. Mustafa Kemal Paşa işgallere karşı Anadolu’da başlayan tepkileri 19 Mayıs 1919’da Samsun’a ayak bastıktan sonra belli bir program çerçevesinde ortak bir paydada buluşturmayı amaçladı. Ve bu planı Amasya Tamiminden başlayarak adım adım uygulamaya koydu. Bunu yaparken de başlattığı hareketin meşruiyetini sağlamaya çalıştı. Meşruiyetin kaynağı halk olacaktı. Erzurum Kongresi’nden itibaren köylerden başlayarak nahiye ve vilayet merkezlerine uzanan bir temsil silsilesinin kurulması amaçlandı. Tüm direniş örgütleri Sivas Kongresi’nde alınan bir kararla Anadolu ve Rumeli Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti çatısı altında birleştirildi. Türkiye Büyük Millet Meclisi açıldıktan bir yıl sonra da meclis çalışmalarındaki aksamaları ortadan kaldırmak için yine Mustafa Kemal Paşa’nın girişimleriyle Müdafaa-i Hukuk Grubu kuruldu. Grup, siyasal bir parti gibi hareket etti. İstiklal Savaşı sonrasında da siyasal bir partiye dönüştü. Halk Fırkası adını aldı. Mustafa Kemal’in daha 6 Aralık 1922’de Halk Fırkası kurma fikrini açıklamasından sonra, işgalden kurtarılan yörelerde, Müdafaa-i Hukuk Cemiyetlerini kurma faaliyetlerinin başladığı anlaşılıyor. Bu çalışmada Anadolu ve Rumeli Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti’nin kuruluşunu hazırlayan koşullar ve gelişmeler değerlendirildikten sonra, 1923 yılı Salihli Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti’nin teşkilatlanmasına ilişkin belgeler incelenip değerlendirilmiştir.
Keywords : Mustafa Kemal Paşa, Müdafaa-i Hukuk, İstiklal Savaşı, Salihli