ESKİŞEHİR ALMAN DEMİRYOLU OKULUNUN KURULUŞU VE FAALİYETLERİ (1896-1918)

Authors : Muzaffer Tepekaya

Pages : 71-109

View : 13 | Download : 10

Publication Date : 2021-07-07

Article Type : Research

Abstract :Bu çalışmada, Almanya’nın Osmanlı topraklarında inşa ettiği demiryolları ve bu çerçevede takip ettiği ekonomik, siyasi ve kültürel politikası sonucunda Eskişehir’de kurduğu Eskişehir Demiryolu Okulunun kuruluşu ve faaliyetleri ele alınmıştır. Araştırmamız, Alman Devlet Arşivi (Bundesarchiv), Almanya Dışişleri Bakanlığı Arşivi (Politisches Archiv des Auswärtigen Amtes) ile Başbakanlık Osmanlı Arşivi gibi birincil kaynaklarla birlikte ikincil araştırma eserlerine dayanmaktadır. II. Wilhelm’in iktidara geldiği 1888’den itibaren Almanya’nın dış politikadaki amacı, sömürgecilik yarışında İngiltere’nin önüne geçmekti. Almanya, bu amaçla Osmanlı Devleti’ne yakınlaştı. XIX. yüzyılın sonlarına doğru Almanya, Osmanlı Devleti’nin Avrupa’daki en yakın müttefiki oldu. Böylece bir yandan Osmanlı Devleti’nin jeopolitik konumunu diğer yandan da Ham madde kaynaklarını kullanmayı hedefliyordu. Bunun için Bağdat demiryolu projesini ortaya atmış ve bu hattı gerçekleştirebilmek üzere Osmanlı Devleti’nden birçok imtiyaz almıştır. Almanlar, bir yandan Bağdat demiryolu çalışanlarının çocukları için resmî nitelikte sayılabilecek ruhsatlı ya da ruhsatsız okullar açarken diğer yandan ruhsatsız misyoner yetimhanesi ve okulları açmışlardır. Bu okullardan biri de Bağdat demiryolu hattının kavşak noktası kabul edilen Eskişehir’deki, 21 Kasım 1896’da ruhsatı alınarak 1898’de faaliyete geçen Eskişehir Alman Demiryolu Okuludur. Okul, Anadolu Demiryolu Osmani Şirketi tarafından Eskişehir istasyonu yanında demiryolu memur ve işçilerinin çocuklarının eğitim ve öğretimi için açıldı. Almanlar, demiryolu şantiyesinde çalışan Avrupalıların çocuklarına eğitim verdiği gibi gayrimüslim çocukları da okullarına kabul ediyorlardı. Bu incelemede Birinci Dünya Savaşı sonlarına kadar faaliyet gösteren bu okulun kuruluş amacı, yönetim ve işleyişi, eğitim öğretim içeriği ve programları birlikte ele alınmıştır. Birinci Dünya Savaşı başlayınca Osmanlı yönetimi tarafından kapitülasyonlar kaldırılmış ve akabinde yabancılara verilen imtiyazlar lağvedilerek bütün azınlık ve ecnebi mektepleri, Maarif Nezâretine bağlanmıştır. Osmanlı Devleti’nin aldığı bu kararlara savaş durumu sebebiyle çok fazla itiraz edilmemiştir. Almanya savaşı kaybedince de okul tasfiye edilmiştir.
Keywords : Almanya, Osmanlı, Demiryolu, Eskişehir, Eğitim Tarihi