GİRİT’TE TÜRK HÂKİMİYETİNİN AŞINMASI: TOPLUMLAR ARASI REKABETTE EĞİTİM FAKTÖRÜ

Authors : Resul Babaoğlu

Pages : 47-69

View : 11 | Download : 8

Publication Date : 2021-07-07

Article Type : Research

Abstract :Girit adasının Osmanlı hâkimiyet alanından çıkışı uzun bir süreçte gerçekleşmiş olup genel itibarıyla kaynağını Islahat Fermanı’nın (1856) beraberinde getirdiği görece özgürlükçü yönetim anlayışı ve XIX. y.y.’a damgasını vuran ulusçuluk hareketlerinden almıştır. Ancak her ne şekilde olursa olsun, Osmanlı Devleti’nden ayrılan diğer eyaletlerde olduğu gibi Girit isyanlarında da özgül dinamiklere rastlamak olasıdır. Özellikle Yunanistan’ın bağımsızlık statüsü kazanmasından sonra Girit’te yoğun bir Yunan propagandası hâsıl olmuş, yerel dinamiklerin çabaları sonucunda Ada Yunanistan’ın kültürel ve siyasal etki alanına girmiştir. Merkezi Osmanlı yönetimi ile ciddi krizleri beraberinde getirecek olan bu yönetim zaafı Rum ve Müslüman halk arasında derin ayrılıklar yaratmıştır. Büyük ölçüde Yunan tandanslı cemiyetlerin yönlendirmesiyle ayrılıkçı düşünce doğrultusunda mobilize edilmeye çalışılan Girit halkı, son kertede eğitim yoluyla Osmanlı kimliğinden koparılmıştır. Yunan kültürel değerlerinin aşılandığı Giritli gençlerin kazanılması ya da en kötü ihtimalle Müslüman çocukların kaliteli bir eğitim almaları için Osmanlı devlet yöneticileri çeşitli arayışlara girmişlerdir. Türkiye Cumhuriyeti Devlet Arşivleri’nde yer alan belgeler ışığında Osmanlı siyasal elitlerinin Girit’teki sorunları eğitim yoluyla çözme yolundaki yoğun çabaları gözlenebilmektedir. Bu çalışmada, Girit meselesini inceleyen literatürde üzerinde pek durulmamış bir unsura odaklanılarak eğitimin siyasal boyuttaki rolünün Osmanlı yöneticileri tarafından ne denli erken dönemde anlaşıldığı ortaya konulmuştur.
Keywords : Girit, Milliyetçilik, Eğitim, Mektep, Yunan Kültürü