OSMANLI RUMLARINDA CEMİYETLEŞME OLGUSU VE RUM KÜLTÜR CEMİYETLERİ: İZMİR ÖRNEĞİ

Authors : Çiğdem Kiliçoğlu Cihangir

Pages : 395-440

View : 14 | Download : 3

Publication Date : 2019-12-25

Article Type : Research

Abstract :Avrupa’daki aydınlanma hareketi ve bu hareketin doruk noktası olan Fransız Devrimi, çok yönlü ve çok güçlü dönüşümleri beraberinde tüm dünyaya sunarken, Yunan dünyasında da kültürel bir sıçrayışa yol açarak hem Osmanlı coğrafyasındaki Rumların hem de diğer Yunan toplulukların, ortak bir kimlik etrafında bütünleşmesi için uygun zemini hazırlamıştır. Bunun sonucunda 19. yüzyılda bağımsız Yunan devleti ortaya çıkmış ve yeni devlet, sınırları dışında kalan İstanbul ve Anadolu Rumlarını Helen ortak kimliğinde buluşturabilmek için başta eğitim olmak üzere birçok kanaldan yararlanmıştır. Osmanlı Devleti’ndeki modernleşme süreci de Rumların toplumsal örgütlenmesine yeni bir boyut kazandırdığı gibi, Rumlar arasında ortak kimliğin inşası için gereken altyapıyı gayri ihtiyari hazırlamıştır. Rumların etnik aidiyet kazanması için başlatılan bilinçlendirme projesinin en önemli araçlarından biri ise resmi kanalların yetersiz kaldığı her alanda Rum cemaatinin ihtiyaçlarını karşılamaya yönelen "cemiyetler” olmuştur. Sosyal dayanışma esasıyla cemaat bağlarının korunmasını ve güçlenmesini sağlayan cemiyetler, aynı zamanda cemaat üyelerini sosyal bir ağın parçası haline getirerek ortak kültür yaratma ve bunu sürdürebilme bağlamında önemli bir rol üstlenmişlerdir. Osmanlı Devleti’nde Tanzimat’tan önce filizlenmeye başlayan cemiyetleşme hareketi, 19. yüzyılın ikinci yarısından itibaren oldukça hız kazanmıştır. Bu cemiyetleşme hareketine önemli bir ticaret merkezi olması dolayısıyla Batı ile yakın ilişkiler geliştiren ve bu nedenle Yunan aydınlanmasının da en çok etkilediği bölgelerden biri olan İzmir ve İzmir Rumları öncülük etmiştir. İzmir Rumları, özellikle eğitim ve kültür alanında yeniden organize olarak kurdukları cemiyetlerle Rumların bilinçlendirilmesi projesine, başka bir deyişle Helenizm ideolojisinin Osmanlı Rum coğrafyasında yayılmasına aracılık etmişlerdir. Ağırlıklı olarak Yunan belge ve kaynaklarına dayanan bu çalışmada, Osmanlı Devleti’nde cemiyet kurumunun ortaya çıkışı ve gelişimi Rum cemaati temelinde ele alınmış; Osmanlı Rumlarında cemiyetleşme olgusu, İzmir Rum kültür cemiyetleri üzerinden örneklendirilmiştir.
Keywords : Cemiyet, Dernek, Helenizm, İzmir, Rum, Yunan