BİRİNCİ DÜNYA SAVAŞI’NDA DOĞU ANADOLU VE DOĞU KARADENİZ RUS İŞGAL BÖLGELERİNDEN YAPILAN GÖÇLER

Authors : Süleyman Tekir

Pages : 43-65

View : 14 | Download : 6

Publication Date : 2016-08-26

Article Type : Research

Abstract :Savaşların en trajik sonuçlarının başında, savaş bölgelerinde yaşayan sivil halkın yaşadığı bölgeleri terk etmeleri yani göçler gelmektedir. Birinci Dünya Savaşı’nda Kafkas Cephesi’nde yaşanan savaşlar ile muhaceret bölgenin kaderini derinden etkiledi. 1914 yılında savaşın ilk günlerinde başlayan muhaceret 1917 yılına kadar aralıksız olarak devam etti. Türk-Rus mücadelesinin yaşandığı bölgedeki Müslüman ahali Rus ilerlemesine paralel olarak sürekli batıya doğru göç etmek zorunda kaldı 1916 yılında Erzurum’un Rus işgaline uğramasının ardından göç eden insan sayısı doruk noktaya ulaştı. Türk ordusu geri çekilirken cephane ve ikmal araçlarını nakletmek için sivil halkın elindeki araçlara el koymuştu. Tüm ulaşım araçlarına el konulmuş olan halk dondurucu soğuğa rağmen boyunduruk altında yaşamak istemediği için orduyla beraber Anadolu’nun içlerine doğru geri çekildi. Trabzon’un aynı yıl içerinde işgali sonrası bölge halkı Ordu ve Giresun üzerinden batıya doğru göç etti. Göç sırasında çoğunlukla deniz yolu ve kayıklar kullanıldı. Dâhiliye Nezareti, Erzurum ve Trabzon Valilikleri tarafından alınan her türlü tedbirlere rağmen muhacirler yol boyunca çete saldırıları, salgın hastalıklar ve açlıkla mücadele etmek zorunda kaldılar. Karadeniz üzerinden göç edenler ise Rus donanmasının saldırılarına maruz kaldı. Erzurum’dan başlayan göç dalgası Erzincan ve Sivas üzerinden Kayseri, Niğde, Kırşehir ve Çatalca bölgelerine kadar yayıldı. Bölgenin güneyine göç edeneler ise Diyarbakır ve Adana’ya kadar geniş bir coğrafyaya yayıldılar. Bu çalışmada 1915-1917 yıllarındaki göç hareketleri Genelkurmay Başkanlığı ATASE Arşivi, Başbakanlık Osmanlı Arşivi ve hatıratlar çerçevesinde ele alınmıştır.
Keywords : Erzurum, Trabzon, Göç, Muhaceret