MEVLÂNÂ’NIN AKIL ELEŞTİRİSİ VE AKLIN İŞLEVSELLİĞİNE YÖNELİK YAKLAŞIMLARI

Authors : Kadir Özköse

Pages : 13-34

View : 16 | Download : 12

Publication Date : 2017-06-21

Article Type : Research

Abstract :İlm-i batın, ilm-i ledün, ilm-i esrar ve ilm-i hikmet olarak tasavvuf diğer İslȃmȋ ilimler gibi kendini ilahi vahiyle anlamlandıran bir ilimdir. Temel bilgi kaynağı Kur’ȃn ve sünnettir. Kur’ȃn ve sünnetin yorumlanmasında aklın verilerinden istifade etmektedir. Ancak sȗfȋler vahyin anlaşılmasında aklın önemine inandıkları kadar vahyin ışığında aklın da aydınlanmasını öngörürler. Vahyi anlamada aklın yetersizliğini dile getirirler. Bilhassa gaybe müteallik konularda aklın değil keşfin yol göstericiliğine inanırlar. Sȗfȋler gibi keşf, şuhȗd, vecd, tecelli, ilham ve işaret yoluyla vahyin anlaşılmasını önemseyen Mevlȃnȃ Celȃleddin-i Rȗmȋ de aşk yolunu tutarak Hakk’a vasıl olmaya çalışmaktadır. Eserlerinde aklın rehberliğini önemsediğini sıklıkla vurgulayan Mevlȃnȃ akla bir sınır çizer. Aklın kendi idrak sahası içerisinde gereğince işlevsel kılınmasını dile getirir. Ancak aklın yetilerini sınırlı güçte görür. Aklın gücünü ruhta aldığını, saf aklın sahibini ruhuyla barışık kılacağını söyler. İnanç ve ibadet sahasını, gaybe dair konuları, ilahi vuslat yolculuğunu ve aşka dair meseleleri sınırlı aklın ötesindeki sınırsız gerçeklikler olarak niteler. Aklın sahasını duyular ȃlemiyle sınırlarken, metafizik ȃleme dair yaklaşımları aşk esasıyla ortaya koymaya çalışır.
Keywords : Mevlȃnȃ Celȃleddin-i Rȗmȋ, Mesnevi, Akıl, Aşk, Tasavvuf, Vuslat