BAĞIMSIZ AFGANİSTAN’IN MODERNLEŞMESİ HUSUSUNDA TÜRKİYE’DEN AFGANİSTAN’A GÖNDERİLEN UZMANLAR

Authors : Bülent Yaşar

Pages : 51-86

Doi:10.20493/birtop.808239

View : 16 | Download : 8

Publication Date : 2020-12-31

Article Type : Research

Abstract :Tarihi ve kültürel değerler noktasında ortak bağlara sahip olan Türkiye ve Afganistan arasındaki yakın ilişki, aradan geçen uzun yıllara rağmen zayıflamak yerine her zaman güçlenmiştir. Rusya’nın sıcak denizlere inme, İngiltere’nin ise sömürgelerine açılan yolu koruma maksatlı gerçekleştirdiği stratejiler, Afganistan topraklarını nüfuz mücadelesinin eksik olmadığı bir saha hâline getirmişti. Afganistan, XIX. yüzyılın başlarından itibaren sürdürülen "büyük oyuna” karşı bağımsızlık mücadelesi verirken, Mustafa Kemal Paşa da aynı emperyalist güçlere karşı halkıyla beraber İstiklâl harbini gerçekleştirmekteydi. Buna benzer gelişmeler Mustafa Kemal Paşa ve Amanullah Han’ın yollarını kesiştirdiği gibi dostluklarını da pekiştirdi. Amanullah Han, devletini modernleştirmek ve bu sayede çağdaş ülkeler arasında edineceği yeri sağlamlaştırmak için bir dizi ıslahat yapmak fikriyle Türkiye’den nitelikli uzman talebinde bulunmuştur. Cemal Paşa’nın "Türkiye’nin savunması Afganistan’dan başlar” fikrinden hareketle, Afgan ordusunu düzenleyerek İngiltere’yi Hindistan’da meşgul edip İstiklâl Harbi’ne destek olma gayesi, Mustafa Kemal Paşa tarafından takdir edilmiştir. Bu nedenledir ki vatan işgal altındayken bile büyük fedekarlıklarla Afganistan’a her türlü yardım yapılmıştır. Amanullah Han (1919-1929) zamanında Afganistan’a yapılan askerî, eğitim ve sağlık alanındaki yardımlar, Nadir Şah (1929-1933) döneminde durağan bir hâl alırken, Zahir Şah’la (1933-1973) beraber ise zirveye ulaşmıştır. Bu çalışmamız, Afganistan’ın Sovyet Rusya ile yakınlaştığı 1955 yılına kadar Türkiye Cumhuriyeti tarafından Afganistan’a askerî, eğitim ve sağlık alanlarında gönderilen uzmanları ve yapılan yardımları konu edinmektedir.
Keywords : Mustafa Kemal Paşa, Afganistan Modernleşmesi, Cemal Paşa, Eğitim Yardımı, Amanullah Han