Galata Kulesi’nin Ceneviz Dönemine Yönelik Bir Yeniden Değerlendirme

Authors : Hasan Sercan Sağlam

Pages : 53-80

Doi:10.53979/yillik.2020.4

View : 20 | Download : 7

Publication Date : 2020-12-22

Article Type : Research

Abstract :Galata Kulesi’nin uzun yaşamı, birçok tarihî olaya ve mimari evreye tanıklık etmiştir. Bu doğrultuda kuleye yönelik bilimsel araştırmalar on sekizinci yüzyılın sonunda ve özellikle on dokuzuncu yüzyılda yoğunlaşmış, yapının Ceneviz dönemi ve öncesine ilişkin başlıca argümanlar bu süreçte şekillenmiştir. Lakin başvurulan sınırlı sayıdaki birincil kaynak, kapsamlı bir bakış açısıyla ele alınmamış, bazı noktalar üstünkörü yorumlanmıştır. Bunlar arasında belki de en yaygın olanı, kulenin Ceneviz dönemindeki adının ikincil kaynaklarca yanlış bir şekilde "İsa Kulesi” (Christea Turris) zannedilmesidir. İlk inşasının I. Anastasios tarafından yapılması ve Ceneviz döneminde 1445–1446 civarında yükseltilmesi ise diğer yanılgılardır. Tüm bu görüşler, Galata’nın artık alışılmış akademik popülerliğine karşın pek sorgulanmamış ve zamanla anonimleşerek kuleye dair temel bilgilere dönüşmüştür. Bu esnada farklı birincil kaynaklar irdelenerek başka iddialar da öne sürülmüş ve sonuç olarak kuleye yönelik bilgilerde birtakım ikilikler ortaya çıkmıştır. Öyle ki, Galata Kulesi’nin Ceneviz öncesi dönemi, Ceneviz dönemindeki adı ve bunların yanında özellikle de mevcut yapının bu dönemden geriye kaldığı düşünülen kısmı, literatürdeki tüm argümanların ışığında ve anıtın daha sonraki dönemlerine kıyasla bir hayli muğlaktır. Dolayısıyla bu makale, Galata Kulesi’nin Ceneviz döneminin, tarihî ve mimari açılardan temel düzeyde bir yeniden değerlendirmesidir. Kayda değer bulgularsa kulenin Bizans dönemine uzanan bir geçmişi olduğuna dair ortada somut hiçbir verinin bulunmadığı; inşa edildiği Ceneviz dönemindeki isminin yalnızca "Kutsal Haç Kulesi” (Turris Sancte Crucis) olduğu ve ilk yapısal değişikliğini de Osmanlılar tarafından 1453 dolaylarında geçirdiğine işaret etmektedir.
Keywords : Galata Kulesi, Ceneviz Pera’sı, kent surları, kent tarihi, mimarlık tarihi