Kaya düşmesi tehlikesinin belirlenmesi ve önlenmesinde İHA tabanlı 3B modelleme çalışmaları: Murtaza Köyü örneği (Niğde)

Authors : Muhammed Zeynel Öztürk, Mustafa Utlu, Mesut Şimşek

Pages : 182-196

Doi:10.17824/yerbilimleri.1021032

View : 13 | Download : 7

Publication Date : 2022-07-28

Article Type : Research

Abstract :Bu çalışmada Niğde İli Merkez ilçe sınırları içerisinde yer alan ve aktif kaya düşme olaylarının yaşandığı Murtaza köyündeki kaya düşme riskleri, insansız hava aracı (İHA) tabalı oluşturulan yüksek çözünürlüklü sayısal arazi modeli (SAM), arazi ölçüm verileri ve üç boyutlu (3B) kaya düşme modellemeleri kullanılarak değerlendirilmiştir. Arazi çalışmaları sırasında düşme tehlikesi içeren 14 kaya bloğu tespit edilmiş ve kaya bloklarının herbirine ait geometrik ölçümler yapılmıştır. Bu ölçümler aracılığıyla kaya blokları RAMMS programı içerisinde geometrik özelliklerine bağlı olarak gerçeğe yakın şekilde modellenmiştir. Modellenen blokların her birinden 100 adet olmak üzere yüksek çözünürlüklü SAM üzerinden toplam 1400 kaya düşmesi simülasyonu gerçekleştirilmiştir. Böylece düşme tehlikesine sahip her bir kaya bloğunun kinetik enerjisi, zıplama yüksekliği, hareket hızı ve düşme yörüngeleri belirlenmiştir. Elde edilen sonuçlara göre, yerleşim birimlerine yakın mesafede bulunan kaya blokları çok uzak mesafelere taşınmadan sönümlenmektedir. Kinetik enerji, hız ve sıçrama yüksekliği değerleri oldukça düşük olan bu kaya blokları önemli riskler teşkil etmemektedir. Ancak yerleşim birimlerinin kuzeybatısındaki yamaçlarda bulunan, şekil bakımından eş boyutlu ve yüksek hacimdeki kaya blokları önemli tehlike barındırmaktadır. Bu kaya blokları geometrik özellikleri ve sahanın jeomorfolojisine bağlı olarak uzun mesafeler boyunca hareket edebilmekte, ev, yol vb., yapılar ile temas ederek yada topografyaya bağlı olarak eğimin azaldığı yerlerde enerjileri sönümlenmektedir. Bu alanda kaya bloklarının barındırdığı tehlikenin önlenmesi amacı ile model içerisinde 142 m uzunlukta ve 1,5 m genişlikte istinat duvarları oluşturulmuştur. İstinat duvarı modeli sonuçlarına göre kaya bloklarına yakın alanlarda 5 metre yüksekliğinde, kaynak alanlarına uzak konumda ise 3 metre yüksekliğinde bir istinat duvar kaya bloklarının ilerlemesini durdurmaktadır.
Keywords : Kaya düşmesi, risk, insansız hava aracı (İHA), RAMMS, 3D modelleme.