Downstream changes in bed material size and shape characteristics in a small upland stream: Cwm Treweryn, in South Wales

Authors : Tuncer Demir

Pages : 33-47

View : 13 | Download : 9

Publication Date : 2003-02-01

Article Type : Other

Abstract :Bu çal›flman›n amac›, Galler’in Brecon Beacons yöresinde küçük bir akarsu olan Cwm Treweryn’in yata¤› boyunca yatak yükü (çak›l boyutundaki iri unsurlar (>32 mm)) malzemesinin flekil ve boyut özelliklerinin incelenmesidir. Bu amaçla, tali kollar dahil, yatak boyunca toplam 21 lokasyonda yatak yükünü oluflturan malzeme incelenmifltir. Her lokasyonda çap› (b-ekseni) 32 mm’den büyük olan toplam 100 çak›l örne¤i al›nm›flt›r. Daha önce yap›lan birçok araflt›rma, afl›nma ve seçici tafl›nmadan dolay›, akarsu yata¤› boyunca (kaynaktan a¤›za do¤ru) yatak yükünü oluflturan unsurlar›n boyutlar›n›n genellikle küçülme e¤iliminde oldu¤u ve malzemenin yuvarlakl›¤›n›n artt›¤›n› göstermifltir. Bununla birlikte, Cwm Treweryn nehrinde yap›lan ölçümler, an›lan modeldeki basitli¤in aksine, yatak yükünü oluflturan unsurlar flekil ve boyut özellikleri bak›m›ndan daha karmafl›k ve düzensiz bir de¤iflim örne¤i göstermifltir. Yatak malzemesinin boyut özellikleri 21 lokasyonda oldukca genifl bir da¤›l›m ve dolay›s›yla zay›f bir seçici tafl›nma örne¤i göstermektedir. Bütün yatak boyunca, disk flekilli çak›llar›n birinci ve b›çak s›rt› fleklindeki çak›llar›n da ikinci büyük oranda olmas› ise, havzada hakim litoloji olan Old Red kumtafl›n›n yap›sal ve litolojik özelliklerine ba¤lanm›flt›r. Sonuç olarak, önceki çal›flmalarla karfl›laflt›r›ld›¤›nda, Cwm Traweryn nehrinde yatak yükünü oluflturan unsurlar›n boyut ve flekilsel özelliklerinin (yuvarlakl›k ve küresellik) akarsu yata¤› boyunca küçük bir de¤iflim gösterdi¤i saptanm›flt›r. Bu durum de¤iflik faktörlerin biraradaki etkisine ba¤lanabilir. Bunlardan baz›lar›; yatak yükünü oluflturan malzemenin litolojik özellikleri (Old Red kumtafl›), akarsu boyunun k›sal›¤› ve akarsuya yatak ve teraslardan eklenen yeni malzemedir.
Keywords : Yatak yükü, çak›l a¤›rl›kl› akarsu, çak›l flekli, çak›l boyutu, küresellik, yuvarlakl›k, Galler