Erken Cumhuriyet Dönemi Türkiyesi’nde Asri Ev Tartışmaları ve Elektrikli Tenvirat

Authors : Nurçin Ileri, Cansu Degirmencioglu

Pages : 92-126

Doi:10.47124/viraverita.780888

View : 15 | Download : 10

Publication Date : 2020-11-20

Article Type : Research

Abstract :Türkiye’nin ulus-devletleşme sürecinde elektrik enerjisi ve teknolojisi kullanımı endüstriyel ve kamusal mekânların yanı sıra ev içinde de teşvik edilmiş ve rasyonelleşmiş bir ev içi kültürü oluşturulmaya çalışılmıştı. Cumhuriyet’in elektrikle aydınlatılan yeni teşhir mekânları ise yeni bir gelecek vaadiyle bu mekânlarda bir araya gelen toplum bireyleri için hayranlık, iyimserlik, aidiyet ve birliktelik ruhunu yaratmayı hedeflemişti. Bu ruhun uzandığı asri ev de yeni rejimin teşhir mekânlarından birisi olarak kurgulanmıştı. Elektrikli aydınlatma kullanımının teşvik süreci, yeni rejimin arzuladığı rasyonel, bilimsel, verimli, ölçülü, sıhhatli, hijyenik vatandaş inşası süreciyle paralel ilerlemiş, hatta bu ürünler çağdaş kadın, erkek ve çocuk imgeleri eşliğinde sunularak, rejimin "asrilik” vurgusu böylelikle pekiştirilmek istenmiştir. Elektrik ışığı, bir yandan zamanın ruhunu evlerin içine taşırken diğer yandan yeni rutinler ve yeni nesnelerin birbiriyle kurduğu işlevsel bağı tamamlayıcı bir rol de üstlenmiştir. Böylelikle yönetici iktidarın hedeflerinin de ötesinde, elektrik teknolojisinin kendisi bir tarihsel aktör olarak ev içini dönüştürmüş, Cumhuriyet’in soyut modernizasyon söylemlerinin nesnelleştirilmesinde kilit bir rol oynamış ve kendi materyal kültürünü yaratmıştı. Cumhuriyet’in ilk yıllarında ev içi mekânda elektrikli tenvirat kullanımının "asrileşme” çabalarını nasıl şekillendirdiğini söylemsel ve pratik düzeyde inceleyen bu çalışma, domestik mekânda elektrikli tenvirat kullanımını teşvik eden resmi ve popüler yayınlardan faydalanarak, uluslararası düzeyde de ilgi konusu olan fenni ve asrî ev tartışmalarına interdisipliner bir yaklaşım getirmeye çalışmaktadır.
Keywords : asri ev, elektrik, elektrikli aydınlatma, teknoloji tarihi, maddi kültür, Türkiye, modern home, electricity, electrical lighting, history of technology, material culture