RUM PİSKOPOSU NEOPATRASLI HRİSANF’IN TÜRKLER VE ONLARA KOMŞU HALKLAR HAKKINDAKİ RAPORU

Authors : Dinçer Koç

Pages : 55-100

View : 19 | Download : 9

Publication Date : 2022-08-28

Article Type : Other

Abstract :Bu çalışma 18. yüzyılın 90’lı yıllarında bir ajan misali Osmanlı toprakları, İran, Gürcistan, Türkistan hanlıkları, Afganistan, Hindistan ve Tibet’e yaptığı seyahatte elde ettiği istihbarat bilgilerini Rus İmparatorluğu için derleyen Neopatraslı Hrisanf adlı Rum Piskoposunun Moskova’daki Rus Devleti Merkezi Arşivinde muhafaza edilen Rusça raporunun Türkçe neşrini ihtiva etmektedir. Hrisanf’ın raporunda Osmanlı Devleti ile Buhara Emîrliği arasındaki yakın siyasi münasebetlere değinilmesinin yanı sıra Anadolu ve Suriye topraklarıyla alakalı askerî-stratejik bilgiler verilmektedir. Bu manada Erzurum ve Trabzon gibi Türk vilayetlerinin Rusya tarafından olası zapt edilmesi girişiminde askerî olarak nasıl hareket edileceğine dair ilgi çekici tespitlerde bulunulmaktadır. Ayrıca Ermenilerin Osmanlı Devleti’ne bağlılıklarıyla ilgili olarak bazı öngörülere yer verilmektedir. Bunların dışında İran ile Gürcistan arasındaki düşmanlığın sebepleri irdelenerek Rus İmparatorluğu’nun Kafkasya’da yayılması için gerekli ön koşulların neler olduğuna değinilmektedir. Rusya’nın henüz zapt etmediği Buhara Emîrliği ve Hive Hanlığı hakkında verilen siyasi, iktisadi ve istatistik bilgiler hiç kuşkusuz St. Petersburg’daki Rus yönetici çevrelerinin sömürgeci zihniyetinin iştahını kabartması açısından ehemmiyet arz etmektedir. Son olarak 18. yüzyıl Rusya’sında haklarında çok az malumat sahibi olunan Afganistan, Hindistan ve Tibet’in bilhassa sosyo-ekonomik yapılarıyla alakalı hususlar ele alınmaktadır.
Keywords : Neopatraslı Hrisanf, Osmanlı Devleti, Erzurum, Ağa Muhammed Han, Gürcistan, Rus İmparatorluğu