ESKİ TÜRKÇE - MOĞOLCA DİL TEMASLARINDA YENİSEY KIRGIZCASININ YERİ

Authors : Rysbek Alimov

Pages : 7-34

Doi:10.20427/turkiyat.1338777

View : 164 | Download : 92

Publication Date : 2024-05-31

Article Type : Research

Abstract :Uzun süreli ve yoğun karşılıklı temaslar, Türkçe ve Moğolca arasında çok sayıda sözlüksel ve dilbilgisel unsurun birinden diğerine nüfuz etmesine yol açmıştır. Sözlüksel kopyaların sayısı ve tahlili dilsel temasın XIII. yüzyıla kadar Türkçe lehine, XIII-XVI. yüzyıllarda ise Moğolca lehine geliştiğini gösterir. Türk dillerindeki Moğolca alıntılarda olduğu gibi Türkçeden Moğolcaya geçen sözcüklerde de ilgili dönem Türkçesinin ayırt edici fonetik özellikleri ile Moğolcanın aynı dönemdeki fonotaktik kısıtlamalarını takip etmek mümkündür. Eski Türkçeden Moğolcaya geçen sözcüklerin büyük çoğunluğu Eski Uygurca kökenlidir. Ancak Moğolcada Eski Türkçe dönemine tarihlendirilen bazı sözlüksel kopyaların sahip olduğu fonetik özellikler onların Orhon Türkçesi veya Eski Uygurca y- tipi değil, ǰ- tipi Eski Türkçe bir değişkeden geçtiğine işaret etmektedir. Yazar, makalesinde bu tür sözcüklerin Moğolcaya tarihî Moğol boylarıyla yoğun temasta bulunan Yenisey Kırgızlarının dilinden geçtiğini ileri sürmektedir. Yazar ayrıca Yenisey Kırgızcası ile Erken Orta Çağ Moğol dili arasında temaslar olduğuna işaret eden teşhis edici fonetik ölçütleri aşağıdaki şekilde sıralamaktadır: a) YenK. ǰ- > Moğ. ǰ-; b) YenK. (ikincil) *n- ~ *ñ > Moğ. n-; c) YenK. -b > Moğ. –b; YenK. -b, -b- ~ (>) -m- > -β-, -sCb ~ (>) -sCm > Moğ. -b, -b- ~ (>) -m-, -sCb ~ (>) -sCm.
Keywords : Türkçe, Moğolca, Eski Türkçe, Yenisey Kırgızcası, dil teması, sözlüksel kopya