TONYUKUK YAZITINDAKİ oruk SÖZCÜĞÜNÜN ETİMOLOJİSİ

Authors : Süleyman Hilmi Kızıldağ, Abdullah Yıldırım

Pages : 97-110

Doi:10.20427/turkiyat.1332762

View : 63 | Download : 42

Publication Date : 2024-05-31

Article Type : Research

Abstract :Tonyukuk yazıtı, içerdiği önemli tarihî bilgilerin yanı sıra Eski Türkçenin söz varlığına büyük ölçüde katkı sağlayan yazıtlardan biri olması açısından da önemlidir. Eski Türk yazıtlarından yalnızca Tonyukuk yazıtında tanıklanıp diğer yazıtlarda bulunmayan sözcüklerden biri olan oruk sözcüğü üzerine daha önce etimolojik görüşler belirtilmiştir. Bu çalışmada, önceki çalışmalardan farklı olarak sözcüğün tarihî Türk metinlerinde bulunan ve günümüzde bazı Türk lehçelerinde de varlığını sürdüren or “çukur, hendek, kanal, kazılmış yer, boşluk” sözcüğünden türediği öne sürülmüştür. Çalışmada, oruk sözcüğü üzerine prospektif bir inceleme yapılmıştır. Öncelikle sözcüğün Tonyukuk yazıtında geçtiği yerdeki bağlam anlamı, satırın yazıtta anlatılan olay örgüsündeki yeri, satırın Türkologlar tarafından okunması ve çevirileri hakkında bilgiler verilmiştir. Ardından sözcüğün tarihî metinler ve sözlüklerdeki kullanımları gösterilmiş, yaşamaya devam ettiği çağdaş Türk lehçelerindeki anlamları belirtilmiştir. Böylece sözcüğün süreç içerisinde kazandığı ve karşıladığı anlamlar belirtilmiştir. Daha sonra sözcüğün etimolojisi üzerine önceden yapılmış olan çalışmalardan bahsedilmiştir. Bütün bu verilerin ışığında oruk sözcüğü, anlambilimsel ve biçimbilimsel açıdan incelenerek sözcüğün etimolojisi hakkında yeni bir değerlendirme yapılmıştır.
Keywords : Tonyukuk Yazıtı, oruk sözcüğü, etimoloji, söz varlığı, or ismi