BÂKÎ’NİN "SÜNBÜL KASİDESİ"Nİ YÖNELİM METAFORLARI ÜZERİNDEN OKUMAK

Authors : Oğuzhan Et

Pages : 77-87

Doi:10.20427/turkiyat.1238993

View : 42 | Download : 45

Publication Date : 2023-07-07

Article Type : Research Article

Abstract :Çağdaş metafor teorisinin kurucuları George Lakoff ve Mark Johnson, metafor kavramını bilişsel düzeyde ele almış ve bu kavramı yapı metaforları, yönelim metaforları ve ontolojik metaforlar olmak üzere üç kısma ayırmıştır. Yönelim metaforları; yukarı-aşağı, içeri-dışarı, ön-arka, merkez-çevre gibi uzay/mekân istikametleriyle ilişkili metaforlardır. Bu tür metaforlarda kavramlar, sözü edilen istikametlere göre organize edilmiştir. Bu çalışmada Bâkî’nin, hocası Karamanlı Mehmet Efendi için yazdığı "sünbül” redifli kasidesi, yönelim metaforları açısından ele alınmıştır. Kasidenin nesip bölümünde iki, methiye bölümünde on ve tegazzül bölümünde iki beyitte yönelim metaforları tespit edilmiştir. Bu beyitlerde aşağı-yukarı, iç-dış, merkez-çevre istikametleri kullanılmıştır. Kasidenin nesip bölümünde sümbül, yukarıda konumlandırılarak diğer çiçeklerden güzellik yönünden üstün tutulmuştur. Sümbül sembolü üzerinden öğrenci-hoca hiyerarşisi yansıtılan methiye bölümünde, Karamanlı Mehmet Efendi yukarı, iç ve merkezde konumlandırılarak yüceltilmiştir. Yönelim metaforlarından en yoğun olarak yararlanılan methiye bölümünde memduhun çoğunlukla manevi güzellikleri övülmüştür. Övgünün devam ettiği tegazzülde ise Karamanlı Mehmet Efendi’nin saçı ve yanağı, yönelim metaforlarından yararlanılarak yukarıda konumlandırılarak güzellik yönünden yüceltilmiştir. Kasidenin fahriye ve dua bölümünde ise yönelim metaforları kullanılmamıştır. Anahtar kelimeler: Divan edebiyatı, Bâkî, Sünbül Kasidesi, çağdaş metafor teorisi, yönelim metaforları.
Keywords : Divan edebiyatı, Bâkî, Sünbül Kasidesi, çağdaş metafor teorisi, yönelim metaforları.