"İSKENDER HİKÂYESİ" FEDAYÎ’NİN MANTIKU’T-TAYR TERCÜMESİNE NASIL GİRDİ?

Authors : Güler Doğan Averbek

Pages : 65-78

Doi:10.20427/turkiyat.437938

View : 17 | Download : 8

Publication Date : 2018-12-29

Article Type : Research

Abstract :Mantıku’t-Tayr ’ın manzum Türkçe tercümelerinden biri de 17. asırda Fedayî Mehmed Dede tarafından yapılmıştır. Aslen Antepli olan Fedayî Mehmed Dede, Mevlevi’dir ve uzun yıllar Trablusşam Mevlevihanesi’nde bulunmuştur. Tercümesinin adı Mantık-ı Esrâr ’dır. Bazı araştırmalarda "tam tercüme” olduğu ileri sürülen bu metinde, eserin aslında bulunan 30 bölüm yer almamaktadır. Buna mukabil Fedayî, tercüme metne bir hikâye eklemiştir. Bu hikâye, İskender’in karanlıklar ülkesine gidişiyle başlar. Çalışmamızda söz konusu ekleme hikâye üzerinde durulmuş ve bunun Fedayî’ye mi ait olduğu yoksa başka bir yerden mi derlendiği sorularına cevap aranmıştır. Hikâye 22 beyitten oluşmaktadır, bir önceki bölümden alınanlarla beraber "Hikâyet-i İskender” başlığını taşıyan kısımdaki beyit sayısı ise 29’a ulaşmaktadır. İskender hikâyesinde kullanılan semboller, mütercim-şair tarafından kısmen açıklanmıştır. Firdevsî’nin yanı sıra ilk müstakil İskendernâme ’nin sahibi olan Genceli Nizamî’nin de anlattığı bu hikâye, sonradan kaleme alınan İskendernâme lerle farklı konulardaki metinlerde yer almıştır. Ekleme hikâyeyle ilgili bulguların gösterdiğine göre Fedayî, Mantıku’t-Tayr ’ı tercüme ederken kendinden önce yapılmış tercüme ve/veya şerhlerle edebî, tarihî ve ilmî kaynakların en azından bir kısmını görmüş olmalıdır.
Keywords : Attar, Mantıku’t-Tayr, Mantık-ı Esrâr, İskender, mesnevi, İskendernâme, divan edebiyatı