SULTAN MELİKŞÂH’IN GÜNEY-DOĞU ANADOLU POLİTİKASI: DİYÂR-I BEKR BÖLGESİNİN FETHİ VE TÜRKLEŞTİRİLMESİ

Authors : Salim Koca

Pages : 381-414

View : 13 | Download : 8

Publication Date : 2008-12-01

Article Type : Research

Abstract :1040 Dandanakan zaferi sonucunda Horasan’da kendi devletlerini kuran Selçuklu beyleri, bugünkü İran ülkesini ele geçirip, Irak sınırlarına dayandıklarında, Diyâr-ı Bekr bölgesine Mervânî ailesi hükmediyordu. Mervânî ailesi 1059 yılında kendi arzusu ile Tuğrul Beyi metbu’ tanıyıp, Büyük Selçuklu Devletinin egemenliği altına girmiştir. Fakat Sultan Melikşâh, Mervânî emîrlerinden Mansur’un vassallığa aykırı davranışlarıyla Büyük Selçuklu Devletinin politikasına zarar vermeye başlaması üzerine Diyâr-ı Bekr bölgesinin fethine ve ilhakına karar vermiştir (1083). Bu fetih ve ilhak faaliyeti de yine Sultan Melikşâh’ın emri ile eski Halifelik veziri Fahrü’d-devle komutasında Türkmen beyleri ve onların kuvvetleri tarafından 1085 yılında başarıyla gerçekleştirilmiştir. Böylece, bu fetih ve ilhaktan sonra Diyâr-ı Bekr bölgesinde ilk defa Türk nüfusunun yerleşmesi ve bölgenin Türkleşmesi faaliyeti başlamıştır. Bitlis ve Erzen’de Dimlaç/Dilmaç veya Toğan Arslan Oğulları (1098-1394), Âmid’de Yınal Oğulları (1103-1183), Hasankeyf (Hısn-ı Keyfâ) Mardin ve Harput’ta Artuklular (1101-1409), Ahlat’da Ahlatşâhlar veya Sökmenliler (1100-1207) gibi Türk Beyliklerinin kurulmasıyla da bu yerleşme ve Türkleşme faaliyeti daha da kuvvetlenmiş ve yaygınlaşmıştır.
Keywords : Diyâr-ı Bekr bölgesi, Sultan Melikşâh, Fahrü’d-devle, Artuk Bey, Mervânî emîri Mansur, Musul-Halep emîri Müslim, Yınal Oğulları, Toğan Arslan Oğulları, Artuklular, Ahlatşâhlar