IRK BİTİG Metninin Poetik Yapısı

Authors : Fuzuli Bayat

Pages : 39-65

View : 17 | Download : 13

Publication Date : 2006-06-01

Article Type : Research

Abstract :Şehir kültürünün ilk sözlü abidesi olan Irk Bitig, IX. yy.  da Göktürk alfabesi ile yazıya alınmış ve iyi-kötü zıtlığı üzerine  kurulmuş fal kitabıdır. Asonans kafiye üzerine kurulan Irk Bitig,  yaşamdaki olayları ve hadiselerdeki reelliği yansıtması ve fal  açma özelliği bakımından önemli bir eserdir. Eserde leksik  tekrarlar önemli bir yer tutar. Eski Türk şiirinin özelliklerinden  biri olan aliterasyonlara Irk Bitig'de sıkça rastlarız. Böylece  seslerin birbirini izlemesi, kulakta akıcılığın temin edilmesi  prensip olarak düşünülmüş olabilir. Uygur edebiyatı ve eski  Türk şiiri Irk Bitig'in şekillenmesinde önemli bir rol oynamıştır.  Kısacası bu metnin işlevselliği sözlü kültür koduna uygun bir  biçimde ortaya çıkmış, kehanet paradigması Türk dini-mitolojik  olguları bağlamında sunulmuştur. Irk Bitig'de bedii tamlamalar  dikkat çekmektedir. Bu tamlamaların yanında uslübi  paralelizmler esere yüksek bir edebi estetik kazandırmıştır.  Eserin önemli yönlerinden biri de konuşma dilinde yazılmış  olmasıdır. Sözlü kültür geleneği için karakteristik olan nesir-şiir  birleşmesinin var olduğu Irk Bitig'teki dörtlükler, Anadolu'da  "mani", Azerbaycan'da "bayan" şeklinde gelişerek yeni kafiye  sisteminin oluşmasını sağlamış, Türk şiirinin tarihi gelişim  sürecini takip edebilme imkanını da böylece ortaya çıkarmıştır.  Bu makalede Irk Bitig metni sözlü kültür bütünlüğü  bağlamında ele alınmış, medeniyetin varislik prensibi bir kez  daha vurgulanmıştır.
Keywords : Irk Bitig, din, Eski Türk Şiiri