Juan-juanların Etnik Oluşumları ve Siyasi Tarihlerine Dair Bir İnceleme

Authors : Haşim Özel

Pages : 127-137

View : 18 | Download : 9

Publication Date : 2020-12-30

Article Type : Other

Abstract :Hun egemenliğinin sona ermesinden sonra tarihsel olarak Türk-Moğol toplulukları için önem arz eden Ötüken bölgesi uzun bir süre boyunca herhangi bir siyasal yapının merkezi olma konumundan uzak kalmıştı. Söz konusu yerde, yani bugünkü Moğolistan topraklarında, Çinlilerin Juan-juan adını verdiği bir topluluk, IV. yüzyıl ile VI. yüzyıl arasında, çeşitli boy ve urukların birleşiminden oluşan bir imparatorluk kurmuşlardır. Kökenleri konusunda henüz bir uzlaşma olmasa da kimi tarihçilerin Hun ve Moğol kökenli Siyenpi toplulukların karışımından oluştuğunu düşündüğü Juan-juanlar, etnik yönden heterojen bir yapıyı temsil ediyorlardı. Kurucu hanedan, yakın komşuları olan Wei/Tabgaçlar tarafından Mu-ku-lü veya Yü-chiu-lü olarak adlandırılmıştır. IV. yüzyılın sonlarına doğru bu hanedanın bir üyesi olan She-lun, Moğolistan’daki boyları yönetimi altında toplamayı başararak kendi imparatorluğunu kurdu. Zamanla bu siyasî yapının sınırları başta Moğolistan topraklarının tamamı olmak üzere, Güney Mançurya ve Tarım Havzası’na kadar ulaşmıştır. Daha çok Türk kökenli T’ieh-leler ve Tabgaçlarla mücadele eden Juan-juanlar, VI. yüzyılın ortalarında kendi tebaaları olan Göktürkler tarafından mağlup edildikten sonra tarih sahnesinden yok oldular. Onlardan kalan bakiyeler Kore’ye ve Orta Avrupa’ya kadar giderek başka adlar altında tarihsel rollerini devam ettirdiler. Bu makalede genel olarak Juan-juanların kökenleri ve ortaya çıkışları, Çin (Tabgaç/Wei) ve komşu göçebe kavimlerle (T’ieh-le, Yüe-ban) olan mücadeleleri ile yıkılış süreçleri hakkında bilgiler verilecektir.
Keywords : Juan-juanlar, Wei (Tabgaç), Moğolistan, T\'ieh-le, A-na-kui, Türk Kağanlığı, Avar