TÜRKİYE TÜRKÇESİ AĞIZLARINDA KULLANILAN BERENARI ~ BEREŊARI KELİMESİNİN ETİMOLOJİSİ VE KARŞILADIĞI ANLAMLAR

Authors : Fatih Numan Küçükballi

Pages : 119-136

View : 16 | Download : 11

Publication Date : 2022-06-13

Article Type : Research

Abstract :Bu çalışmada, orta ve batı Anadolu ağızlarında kullanılan berenarı ~ bereŋarı kelimesi etimolojisi ve karşıladığı anlamlar açısından incelenmiştir. Derleme Sözlüğü’nde yirmi civarında değişkesi bulunan kelimenin, derleme yeri olarak Afyon, Uşak, Kütahya, Manisa, Bilecik, Bursa, Burdur, Aydın, Eskişehir, Konya, Ankara, İzmir, Niğde, Çanakkale, Muğla illeri gösterilmiştir. Derleme Sözlüğü’nde berenarı ile ilgili hiç örnek cümle yoktur. Bu durum kelimenin anlamını bütünüyle tespit etmeyi zorlaştırmaktadır. Bu sebeple, Anadolu ağızlarından derlenen mevcut metin yayınları taranmıştır. Böylece kelimenin, bağlamsal anlamları ortaya konmuştur. Kelime, Derleme Sözlüğü’nde şöyle böyle, orta derecede, az çok, oldukça, biraz, üstünkörü anlamlarıyla kayıtlıdır. Taranan metinlerde tespit edilen anlamları şu şekildedir: az çok, biraz, şöyle böyle, eskiye göre biraz daha iyi, iyi kötü, idare edecek kadar, orta hâlli, ne az ne çok, ne iyi ne kötü, kötü duruma göre biraz daha iyi, bir nebze daha iyi, sıradan. Berenarı’nın köken olarak iki karşıt anlamlı kelimeden oluşan bir ikilemeden (beri aŋarı) geliştiği düşünülmektedir. Anlam açısından temsil ettiği ikileme türünün özelliklerini yansıtmaktadır. Karşıt anlamlı kelimeler, ikileme oluşturduğu zaman iki karşıt kavram arasındaki sınırları belirtir. Bu sınırlar bazen iki kavram arasındaki her şeyi kapsar bazen de iki kavram ortasındaki bir yeri işaret eder. Berenarı ikilemesinin tespit edilen anlamlarına bakıldığı zaman ağırlıklı olarak ortalama anlamı ön plana çıkmaktadır.
Keywords : Anadolu ağızları, berenarı, zıt anlamlı ikileme.