TANZİMAT DÖNEMİ TİYATRO UYARLAMALARININ DİLDE SADELEŞME HAREKETİ AÇISINDAN ÖNEMİ

Authors : Sibel Bulut Bulut

Pages : 45-59

Doi:10.17133/tubar.365343

View : 13 | Download : 8

Publication Date : 2017-12-05

Article Type : Research

Abstract :Latin şairlerden itibaren kullanılan uyarlama yöntemi, çeviri sürecinde dil ve kültür uyumsuzluklarıyla karşılaşılan her yerde, kaynak ve hedef metin arasındaki denkliği sağlamak için başvurulan bir çeviri yöntemidir. Batı dünyasının Aydınlanma Çağında milli dil ve edebiyatlarını inşa ederken baş- vurduğu uyarlama yöntemi, Tanzimat döneminden itibaren yerli yazın dizgesinde de rağbet görmüştür. Çalışmanın odaklandığı Batılılaşma hareketleriyle hız kazanan Tanzimat dönemi çeviri etkinliğinde, özellikle tiyatro çevirilerinde uyarlama yöntemine pek çok işlev yüklenerek sıklıkla başvurulmuştur. Bu dö- nemde uyarlama yöntemiyle hem yerli yazın dizgesinde eksik bir edebî tür olan Batılı tiyatronun girişi ve yerleşmesi kolaylaşmış hem de Batılı tiyatro tekni- ğine yabancı olan yazarlarımızın uyarlamadan kalem tecrübesi olarak faydalanıp acemiliklerini gidermeleri sağlanmıştır. Ahmet Vefik Paşa, Âli Bey ve Teodor Kasap gibi dönemin tiyatro yazınına yön vermiş isimlerin kaleme aldığı tiyatro uyarlamalarıyla örnek alınan Fransız tiyatrosu eserleri yabancı yaşayış ve âdetlerden arındırılırken, dil de halk ağzından yöresel sözcükler, atasözü ve deyimlerle yerelleştirilerek sadeleştirilmiştir. Böylece Tanzimat dönemi tiyatro uyarlamaları sadece tiyatro yazınında değil, nesir dilinin sadeleştirilme aşamasında da önemli bir rol üstlenmiştir. Bu çalışmada uyarlama yöntemi ve dilde yerelleştirme arasındaki ilişki çerçevesinde Tanzimat dönemi tiyatro uyarlamalarında dil kullanımı irdelenmiş, bu eserlerin dilde sadeleşme hareketi açısından önemi ortaya konulmuştur. 
Keywords : Uyarlama, tiyatro, Tanzimat dönemi, Ahmet Vefik Paşa, Âli Bey, Teodor Kasap, dilde sadeleşme, Türk tiyatrosu