"BİR YÂR SEVDİM EL ALDI" TÜRKÜLERDE RAKİP ALGISI

Authors : Hatice Içel

Pages : 91-108

Doi:10.17133/tubar.319981

View : 13 | Download : 7

Publication Date : 2017-06-01

Article Type : Research

Abstract :Rakiple ilgili çalışmalar genellikle klasik Türk edebiyatı sahasında yapılmıştır. Oysa âşık ve rakip arasında yaşanan rekabet ve çekişme klasik Türk şiirinin yanı sıra halk şiirine ve bu bağlamda türkülere de yansımıştır. Özellikle de aşk temasının hemen hemen her yönüyle işlendiği türküler âşık, sevgili ve rakip arasındaki ilişki hakkında oldukça zengin ve özgün örnekler barındıran ürünlerdir. Âşık ile sevgilinin ilişkisine zarar veren ve bazen de ikisinin sonsuza kadar ayrılmasına sebep olan rakip, türkülerde çeşitli adlandırmalar ve sıfatlarla yer almaktadır. Rakip kavramı, türkülerde işlenmesine rağmen kelimenin çok sık kullanılmadığı görülmektedir. Bunun yerine genellikle Türkçe olan –el (eller), yad, yad el, vb.- kelimeler tercih edilerek rakip kavramı işlenmiştir. Bunların dışında daha birçok ad veya sıfatın da rakibi karşılamak için kullanıldığı görülmektedir. Bazı türkü metinlerinde ise herhangi bir adlandırma yapılmadan rakibin işlendiği görülmektedir. Bu türkülerde işlenen tema ve bu kapsamda kullanılan çeşitli ifadelerden hareketle muhatabın rakip olduğu anlaşılmaktadır. Makalemizde konu, gerek çeşitli adlandırmaların yer aldığı ve gerekse de herhangi bir adlandırmanın bulunmadığı -ancak rakibin işlendiği- türkü örneklerinden hareketle incelenmiştir. İncelememizde örnek olarak kullanılan metinler, TRT repertuvarına da girmiş olan ve çeşitli basılı kaynaklarda yer alan binlerce türkünün taranması yoluyla seçilmiştir. İnceleme sonucunda rakibin türkülere yansıyan özellikleri tespit edilmiştir.
Keywords : Türkü, halk şiiri, rakip