Turmoil in the Capital: British Publication Alarmed the Hamidian Regime

Authors : Burhan Çağlar

Pages : 134-154

Doi:10.37879/belleten.2021.133

View : 13 | Download : 18

Publication Date : 2021-04-16

Article Type : Research

Abstract :II. Abdülhamid’in saltanatının ilk yıllarında sâbık Sultan Murad’ı tekrar tahta geçirmek için bazı teşebbüsler oldu. Bunlardan biri de Çırağan Vakası (1878) olarak bilinen Ali Suâvi’nin tertip ettiği girişimdir. Osmanlı basınında dar bir çerçevede yer bulan olayı İstanbul’da neşredilen İngiliz gazetesi Levant Herald’ın günlerce haber yapması dikkat çekidir. Hükümetin dili ile Çırağan Vakasını sayfalarına taşıyan gazetenin, konu hakkında yayınladığı bir okuyucu mektubu Bâbıâli’yi harekete geçirir. Ali Suâvi’den övgü ile bahseden, V. Murad’ın saltanatının gasp edildiğini ifade eden mektubun kim tarafından kaleme alındığı muammadır. Yayının gerçekte bir okuyucu mektubu olduğuna kimse ikna olmadığı gibi bazı kaynaklar Prodoos (Terakki) Mason Locası Üstad-ı Âzamı Cleanthi Scalieri’yi işaret etmektedir. Levant Herald’ın Bâbıâli’nin emriyle mühürlenerek matbaasına el konması ve nüshalarının toplatılması ile sonuçlanan yayının ardından gazetenin sahibi Edgar Whitaker İngiliz sefaretine sığınır. Whitaker mektubu yayınlaması için ölüm tehdidi aldığını, durumdan Mabeyn Müşiri İngiliz Said Paşa’yı haberdar ettiğini iddia etmektedir. Said Paşa ise padişahın bu konudaki sualine bilgisi olmadığı yönünde cevap verecektir. Paşa azledilerek merkezden uzaklaştırılırken gelişmeler İngiliz hariciyesi ile Bâbıâli arasında gerginlik meydana getirdi. Zira İngiltere adli kapitülasyonlara istinaden Bâbıâli’nin yetkisi dışında hareket ettiğini iddia etmekteydi. Avrupa basınında geniş yankı bulan olay İngiliz kamuoyunda Osmanlı hükümeti aleyhinde sert tepkiler doğurdu. Öte yandan tüm yaşananlar Kıbrıs’ın İngiltere’ye geçici olarak terki müzakerelerinin yürütüldüğü günlere tesadüf ediyordu. Bu çalışma Levant Herald gazetesinde V. Murad ve Ali Suâvi lehine neşredilen mektuba odaklanmakta ve ağırlıklı olarak İngiliz basınında çıkan haberler üzerinden gelişmeleri incelemektedir.
Keywords : Levant Herald, İngiliz Said Paşa, Ali Suâvi, Edgar Whitaker, Cleanthi Scalieri, II. Abdülhamid, İngiltere