Etelköz: Ortanca Macar Yurdu Hakkında Yeni Bazı Tespitler

Authors : Osman Karatay

Pages : 41-92

Doi:10.37879/belleten.2014.41

View : 16 | Download : 7

Publication Date : 2014-04-01

Article Type : Research

Abstract :Bir 10. yy Bizans kaynağı olan Konstantinos Porphyrogenitus’un De Administrando Imperio adıyla bilinen eserinde Macarların şimdiki yurtlarına gelmeden önceki iki yurdundan bahsedilir. Bu bahsin ayrıntıları kendi içinde çelişkili olduğu gibi, diğer kaynaklarla uyuşturmak da zordur. Öte yandan, Konstantinos’un değerli bilgiler verdiği de ortadadır. Eski Macar tarihiyle ilgili en önemli veriyi sağlayan bu esere büyük önem atfedilmiş, buradaki bilgiler esas alınarak diğer onlarca kaynak tali görülmüştür. Bu yüzden, bugün bilim dünyasında hâkim olsalar da, ulaşılan sonuçlar temel soruların cevabını vermiyor. Konstantinos’a dayanan savlar küçük ayrıntılarla Dnyeper nehrinin her iki tarafına adı geçen iki Macar yurdunu yerleştirmekteler. Hâlbuki Macarların bu nehrin batısında yurt tuttuklarına dair hiçbir dayanılır ipucu olmadığı gibi, Dnyeper’e ulaştıkları bile kuşkuludur. Bütün kaynak ve ipuçlarına kulak verilir ve Konstantinos’taki ifadeler kendi içinde uzlaştırılırsa, iki yurttan birinin Don nehrinin batı yakasında, diğerinin ise Orta İdil’in doğusundaki alanda olduğu görülecektir. Bu makaledeki öneri adı Etelköz olarak geçen yurdun adını kuşkulu bir Macarca ile ‘ırmak arası’ şeklinde okumak yerine, açık bir Türkçe ile ‘İdil’in kaynağı’ şeklinde görmek, dolayısıyla Ak İdil nehri boylarındaki Başkırdistan arazisini anlamaktır. Konstantinos’ta adı Levediya olarak geçen diğer yurt ise Orta Don boylarında dört asırdan fazla kalınan araziyi anlatmaktadır ve Macar kaynaklarındaki ismi başkadır.
Keywords : Macarlar, Onoğurlar, Macar anayurdu, Etelköz, Hazarlar, Başkırtlar